Bài thơ "Than đạo học" của Tú Xương là một tác phẩm tiêu biểu thể hiện tài năng trào phúng và tấm lòng đầy trăn trở của nhà thơ trước sự suy tàn của nền Nho học truyền thống. Về nội dung, bài thơ phản ánh thực trạng mai một của đạo học trong bối cảnh xã hội Việt Nam đầu thế kỉ XX, khi nền giáo dục phương Tây dần thay thế Nho học. Tú Xương thể hiện nỗi xót xa, tiếc nuối cho một thời kỳ mà việc học từng được coi trọng nhưng giờ đây chỉ còn lại hình thức. Ông đã phơi bày sự mất niềm tin, chán nản của cả người học lẫn người dạy: học trò bỏ học, cô hàng sách ngủ gật, thầy giáo cũng chán nản không thiết tha giảng dạy. Về nghệ thuật, bài thơ sử dụng thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật truyền thống một cách linh hoạt, đồng thời vận dụng ngôn ngữ dân dã, từ láy gợi hình như “lim dim”, “nhấp nhổm” để miêu tả sinh động sự ảm đạm của nền học vấn. Giọng điệu trào phúng pha chút chua cay, kết hợp với hình ảnh đời thường, đã tạo nên một bài thơ vừa hài hước, vừa sâu sắc, đậm chất Tú Xương

2Trong xã hội hiện đại, tri thức đóng vai trò then chốt trong sự phát triển cá nhân và tiến bộ của xã hội. Học tập chính là con đường quan trọng nhất để con người tiếp cận tri thức, hoàn thiện bản thân và đóng góp cho cộng đồng. Tuy nhiên, bên cạnh những tấm gương sáng về tinh thần vượt khó học tập, thì thực tế cũng cho thấy nhiều học sinh hiện nay còn thiếu ý thức trong việc học, thậm chí có thái độ thờ ơ, đối phó. Điều đó đặt ra một vấn đề lớn về nhận thức và trách nhiệm của người học trong thời đại mới.

Ý thức học tập là sự tự giác, chủ động và nghiêm túc trong quá trình học tập, thể hiện ở tinh thần cầu tiến, ham học hỏi và biết đặt ra mục tiêu rõ ràng cho bản thân. Một học sinh có ý thức học tập tốt sẽ không cần người nhắc nhở, vẫn biết tự học, tự rèn luyện và biết điều chỉnh bản thân trước những thất bại hay khó khăn trong học tập. Ngược lại, học sinh thiếu ý thức học tập thường lười biếng, học đối phó, chỉ học vì điểm số hoặc vì áp lực từ gia đình và xã hội.

Hiện nay, bên cạnh những học sinh chăm ngoan, nỗ lực không ngừng trong học tập, thì cũng không ít bạn học sa vào các tệ nạn như chơi game quá mức, nghiện mạng xã hội, sống buông thả, thờ ơ với việc học. Một số học sinh đến trường chỉ để đủ mặt, không có mục tiêu học tập rõ ràng, thiếu động lực và dễ bị tác động bởi các yếu tố tiêu cực bên ngoài. Đặc biệt, bệnh thành tích trong giáo dục cũng góp phần khiến nhiều bạn học chỉ quan tâm đến điểm số hơn là giá trị thực chất của tri thức. Tình trạng quay cóp, học vẹt, học tủ ngày càng phổ biến, làm mai một tinh thần học thực, thi thực.

Nguyên nhân của thực trạng trên đến từ nhiều phía. Gia đình, nhà trường và xã hội chưa thực sự tạo được môi trường học tập tích cực, chưa định hướng rõ ràng cho học sinh về mục tiêu học tập và trách nhiệm công dân trong tương lai. Ngoài ra, sự bùng nổ công nghệ thông tin với các thiết bị điện tử, mạng xã hội cũng khiến học sinh dễ xao nhãng, thiếu tập trung vào việc học. Bản thân nhiều học sinh chưa nhận thức được rằng học tập là quyền lợi và trách nhiệm của chính mình.

Để nâng cao ý thức học tập, mỗi học sinh cần hiểu rõ vai trò và ý nghĩa của việc học trong cuộc đời. Học không chỉ để lấy bằng cấp, mà còn để phát triển nhân cách, để trở thành người có ích cho xã hội. Gia đình cần là nơi khơi gợi và nuôi dưỡng tinh thần ham học; nhà trường cần đổi mới phương pháp dạy học, tạo môi trường học tập tích cực và kích thích sự sáng tạo của học sinh. Xã hội cũng cần tôn vinh những tấm gương hiếu học, nhân rộng các mô hình học tập hiệu quả.

Tóm lại, ý thức học tập là yếu tố then chốt quyết định sự thành công trong học tập và trong cuộc sống. Mỗi học sinh cần tự nhìn lại bản thân, nuôi dưỡng tinh thần cầu tiến và luôn giữ vững mục tiêu học tập đúng đắn. Chỉ khi học sinh có ý thức học tập tốt, đất nước mới có thể trông đợi vào một thế hệ công dân ưu tú, góp phần xây dựng tương lai tươi sáng hơn.

1 bài thơ được viết theo thể thơ thất ngôn bát cú Đường luật, gồm 8 câu, mỗi câu 7 chữ, có niêm luật và đối rất chặt chẽ

2 Đề tài của bài thơ là nỗi than vãn về sự suy tàn của Nho học và đạo học thời kỳ giao thời giữa Nho học truyền thống và nền giáo dục mới do Pháp du nhập vào đầu thế kỷ XX.

3 Tác giả cho rằng “Đạo học ngày nay đã chán rồi” vì:

• Người theo học Nho học ngày càng ít: “Mười người đi học, chín người thôi”.
• Người bán sách thì uể oải: “Cô hàng bán sách lim dim ngủ”.
• Thầy dạy học cũng không nhiệt tình: “Thầy khóa tư lương nhấp nhổm ngồi”. => Điều đó cho thấy sự mai một, suy tàn và thiếu sinh khí của Nho học lúc bấy giờ.

4 Tác giả sử dụng nhiều từ láy như:

• "lim dim": gợi sự buồn ngủ, mỏi mệt.
• "nhấp nhổm": thể hiện sự thiếu tập trung, chán nản.
  => Những từ láy này được dùng rất sinh động, có tính biểu cảm cao, làm nổi bật sự ảm đạm, uể oải và buồn chán của cảnh học hành và đạo học đương thời.

5 Bài thơ thể hiện nỗi đau xót, chua chát và trào lộng của Tú Xương trước sự suy thoái của đạo học và văn hóa Nho học truyền thống trong bối cảnh xã hội đang đổi thay, khi nền giáo dục phương Tây bắt đầu thay thế Nho học. Đồng thời, bài thơ cũng phản ánh sự tiếc nuối của tác giả với những giá trị xưa cũ đang bị mai một.