1. Vai trò của các doanh nghiệp nhà nước (DNNN) trong quá trình Đổi mới kinh tế từ 1986 đến nay

Từ năm 1986, Việt Nam thực hiện công cuộc Đổi mới, chuyển từ nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung sang nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Trong quá trình này, DNNN đóng vai trò quan trọng nhưng cũng có những hạn chế, dẫn đến nhiều lần điều chỉnh chính sách.

a) Giai đoạn đầu Đổi mới (1986 - 2000)

DNNN được xem là "xương sống" của nền kinh tế, nắm giữ nhiều lĩnh vực quan trọng như năng lượng, viễn thông, tài chính, sản xuất công nghiệp.

Tuy nhiên, hoạt động kém hiệu quả, bộ máy cồng kềnh, nợ xấu lớn dẫn đến cải cách, cổ phần hóa hàng loạt.

b) Giai đoạn phát triển và hội nhập (2000 - nay)

DNNN tiếp tục giữ vai trò chủ đạo trong các lĩnh vực trọng yếu như dầu khí, ngân hàng, điện lực, hàng không, quốc phòng...

Nhà nước đẩy mạnh tái cơ cấu, cổ phần hóa, nâng cao hiệu quả quản trị doanh nghiệp, giảm sự bao cấp và can thiệp hành chính.

Một số DNNN phát triển mạnh, có sức cạnh tranh quốc tế như Viettel, PVN, Vinamilk, nhưng nhiều DNNN vẫn hoạt động kém hiệu quả, gây lãng phí nguồn lực.

2. Điều chỉnh chính sách phát triển DNNN trong bối cảnh hội nhập và cạnh tranh quốc tế

Trong bối cảnh Việt Nam tham gia nhiều hiệp định thương mại như CPTPP, RCEP, và EVFTA, chính sách phát triển DNNN cần có những điều chỉnh phù hợp:

a) Nâng cao hiệu quả và minh bạch trong quản trị DNNN

Áp dụng các chuẩn mực quản trị doanh nghiệp theo thông lệ quốc tế.

Tách biệt chức năng quản lý nhà nước và quản trị doanh nghiệp, hạn chế tình trạng lợi ích nhóm.

Tăng cường kiểm toán, giám sát độc lập để hạn chế tham nhũng, lãng phí.

b) Tái cơ cấu mạnh mẽ, tập trung vào ngành chiến lược

Chỉ duy trì DNNN trong các lĩnh vực then chốt như quốc phòng, an ninh, năng lượng, hạ tầng quan trọng.

Đẩy mạnh cổ phần hóa các DNNN không cần thiết, tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng với khu vực tư nhân.

c) Hỗ trợ DNNN nâng cao năng lực cạnh tranh

Khuyến khích đổi mới công nghệ, chuyển đổi số và tham gia chuỗi giá trị toàn cầu.

Hỗ trợ DNNN hợp tác với khu vực tư nhân và doanh nghiệp nước ngoài để tận dụng tri thức và vốn đầu tư.

d) Giảm bớt ưu đãi, tạo sân chơi bình đẳng

Cắt giảm trợ cấp, bảo lãnh tín dụng ưu đãi cho DNNN để tránh méo mó thị trường.

Khuyến khích cạnh tranh bình đẳng giữa DNNN và doanh nghiệp tư nhân, doanh nghiệp FDI.

3. Kết luận

DNNN đã đóng vai trò quan trọng trong quá trình Đổi mới kinh tế của Việt Nam, nhưng cũng bộc lộ nhiều hạn chế. Trong bối cảnh hội nhập toàn cầu, Việt Nam cần tiếp tục cải cách, nâng cao hiệu quả DNNN, giảm bớt sự can thiệp hành chính, tạo điều kiện cho doanh nghiệp tư nhân phát triển để thúc đẩy tăng trưởng bền vững.