a) Phân biệt hệ sinh thái tự nhiên và hệ sinh thái nhân tạo

b) Giải thích và ý nghĩa khi hệ sinh thái nhân tạo biến đổi thành hệ sinh thái tự nhiên nếu không có con người can thiệp

Giải thích:

Nếu con người không tiếp tục can thiệp (chăm sóc, điều chỉnh, quản lý), các yếu tố nhân tạo trong hệ sinh thái sẽ dần mất đi. Thay vào đó, các yếu tố tự nhiên như cỏ dại, cây hoang, động vật tự nhiên... sẽ xuất hiện, phát triển và thay thế. Quá trình này làm cho hệ sinh thái nhân tạo dần mang đặc điểm giống với hệ sinh thái tự nhiên.

➡ Ví dụ: Một ruộng lúa bị bỏ hoang, theo thời gian sẽ mọc cỏ, cây dại, rồi trở thành bãi hoang, thậm chí thành một khu rừng nhỏ tự nhiên.

Hiện tượng này chứng tỏ điều gì?

✔ Tự nhiên có khả năng tự phục hồi và phát triển theo hướng cân bằng sinh thái.
✔ Tác động của con người đóng vai trò rất lớn trong việc hình thành và duy trì hệ sinh thái nhân tạo.
✔ Môi trường tự nhiên luôn có xu hướng quay về trạng thái ổn định nếu không bị tác động lâu dài.

1. Đất

• Vai trò:
• • Là nền tảng để sản xuất nông nghiệp, xây dựng nhà ở, cơ sở hạ tầng.
  • Cung cấp chất dinh dưỡng cho cây trồng, góp phần vào chuỗi thực phẩm của con người.
• Biện pháp sử dụng hợp lý:
• • Trồng cây gây rừng để chống xói mòn.
  • Luân canh, xen canh cây trồng để bảo vệ độ phì nhiêu của đất.
  • Hạn chế việc sử dụng hóa chất độc hại trong nông nghiệp.

2. Nước

• Vai trò:
• • Thiết yếu cho sinh hoạt hàng ngày, sản xuất công nghiệp và nông nghiệp.
  • Điều hòa khí hậu, duy trì sự sống của con người và sinh vật.
• Biện pháp sử dụng hợp lý:
• • Tiết kiệm nước trong sinh hoạt và sản xuất.
  • Xử lý nước thải trước khi thải ra môi trường.
  • Bảo vệ nguồn nước, không xả rác, chất thải xuống sông, hồ.

3. Rừng

• Vai trò:
• • Cung cấp gỗ, lâm sản, dược liệu.
  • Bảo vệ môi trường, chống xói mòn đất, điều hòa khí hậu.
  • Là nơi sinh sống của nhiều loài động thực vật.
• Biện pháp sử dụng hợp lý:
• • Trồng rừng, phủ xanh đồi trọc.
  • Khai thác có chọn lọc, không chặt phá rừng bừa bãi.
  • Tuyên truyền bảo vệ rừng và nghiêm cấm phá rừng trái phép.

4. Khoáng sản (than đá, dầu mỏ, khí đốt, sắt,...)

• Vai trò:
• • Nguyên liệu cho sản xuất năng lượng và các ngành công nghiệp nặng.
  • Là yếu tố thúc đẩy phát triển kinh tế.
• Biện pháp sử dụng hợp lý:
• • Khai thác có kế hoạch, tránh lãng phí.
  • Tái sử dụng và tái chế các sản phẩm từ khoáng sản.
  • Phát triển năng lượng tái tạo để thay thế dần.

5. Không khí

• Vai trò:
• • Duy trì sự sống, cung cấp oxy cho hô hấp.
  • Tham gia vào nhiều quá trình sinh học và hóa học trong tự nhiên.
• Biện pháp sử dụng hợp lý:
• • Giảm khí thải từ phương tiện và nhà máy.
  • Tăng cường trồng cây xanh.
  • Sử dụng năng lượng sạch (mặt trời, gió,...).

Trong tự nhiên, kích thước và mật độ cá thể của quần thể sinh vật được điều hòa bởi các yếu tố phụ thuộc mật độ (cạnh tranh, ký sinh, ức chế - cảm nhiễm,...) và các yếu tố không phụ thuộc mật độ (thời tiết, thiên tai,...). Để nâng cao hiệu quả sản xuất trong trồng trọt, cần áp dụng các biện pháp:

(1) Sử dụng giống cây trồng có năng suất cao, sức chống chịu tốt;

(2) Áp dụng kỹ thuật canh tác tiên tiến (bón phân, tưới tiêu hợp lý);

(3) Phòng trừ sâu bệnh hại;

(4) Luân canh cây trồng;

(5) Bảo vệ môi trường.

Dựa vào đặc điểm sinh vật và môi trường, các khu sinh học trên Trái Đất được phân chia thành hai nhóm chính:

Nhóm sinh vật trên cạn:

🔸 Rừng mưa nhiệt đới

• Môi trường: Nhiệt độ cao quanh năm, lượng mưa lớn và phân bố đều.
• Sinh vật: Rất đa dạng, có nhiều tầng cây (cây cao, cây bụi, thực vật ký sinh…), nhiều loài động vật như vượn, khỉ, chim nhiệt đới, côn trùng…

🔸 Sa mạc

• Môi trường: Nắng nóng, khô hạn, lượng mưa cực kỳ thấp.
• Sinh vật: Cây có gai như xương rồng, thực vật thân mọng nước; động vật như lạc đà, bò sát, côn trùng – thường hoạt động về đêm để tránh nóng.

🔸 Đài nguyên (tundra)

• Môi trường: Lạnh giá, đất thường đóng băng vĩnh cửu (permafrost), mùa hè ngắn.
• Sinh vật: Cỏ, rêu, địa y là chủ yếu; động vật có lông dày như tuần lộc, cáo tuyết, gấu trắng
  Nhóm sinh vật dưới nước
• 🔹 Nước ngọt (ao, hồ, sông, suối)
• Môi trường: Lượng muối thấp, thường thay đổi về nhiệt độ, dòng chảy.
• Sinh vật: Tảo, bèo, cá nước ngọt, lưỡng cư như ếch nhái, côn trùng thủy sinh…

🔹 Biển và đại dương (nước mặn)

• Môi trường: Mặn, ổn định về nhiệt độ ở độ sâu lớn, ánh sáng chỉ chiếu đến tầng nông.
• Sinh vật: San hô, cá, mực, tảo biển, động vật phù du, động vật đáy như cua, sao biển…

Dựa vào đặc điểm sinh vật và môi trường, các khu sinh học trên Trái Đất được phân chia thành hai nhóm chính:

Nhóm sinh vật trên cạn:

🔸 Rừng mưa nhiệt đới

• Môi trường: Nhiệt độ cao quanh năm, lượng mưa lớn và phân bố đều.
• Sinh vật: Rất đa dạng, có nhiều tầng cây (cây cao, cây bụi, thực vật ký sinh…), nhiều loài động vật như vượn, khỉ, chim nhiệt đới, côn trùng…

🔸 Sa mạc

• Môi trường: Nắng nóng, khô hạn, lượng mưa cực kỳ thấp.
• Sinh vật: Cây có gai như xương rồng, thực vật thân mọng nước; động vật như lạc đà, bò sát, côn trùng – thường hoạt động về đêm để tránh nóng.

🔸 Đài nguyên (tundra)

• Môi trường: Lạnh giá, đất thường đóng băng vĩnh cửu (permafrost), mùa hè ngắn.
• Sinh vật: Cỏ, rêu, địa y là chủ yếu; động vật có lông dày như tuần lộc, cáo tuyết, gấu trắng
  Nhóm sinh vật dưới nước
• 🔹 Nước ngọt (ao, hồ, sông, suối)
• Môi trường: Lượng muối thấp, thường thay đổi về nhiệt độ, dòng chảy.
• Sinh vật: Tảo, bèo, cá nước ngọt, lưỡng cư như ếch nhái, côn trùng thủy sinh…

🔹 Biển và đại dương (nước mặn)

• Môi trường: Mặn, ổn định về nhiệt độ ở độ sâu lớn, ánh sáng chỉ chiếu đến tầng nông.
• Sinh vật: San hô, cá, mực, tảo biển, động vật phù du, động vật đáy như cua, sao biển…