Trong kho tàng tục ngữ Việt Nam, có nhiều câu nói ngắn gọn nhưng chứa đựng bài học sâu sắc về đạo đức, lối sống. Một trong số đó là câu tục ngữ “Giấy rách phải giữ lấy lề”. Đây là lời nhắc nhở thấm thía về phẩm chất con người trong hoàn cảnh khó khăn: dù cuộc sống có bấp bênh, gian khổ đến đâu, con người vẫn phải giữ gìn đạo đức, nhân cách và lòng tự trọng.

Câu tục ngữ sử dụng hình ảnh ẩn dụ rất gần gũi. “Giấy rách” là tượng trưng cho những hoàn cảnh éo le, cơ cực, còn “lề” là phần nếp gấp, nếp thẳng của tờ giấy, biểu trưng cho quy tắc, đạo lý, khuôn phép sống. Khi “giấy” đã “rách” – cuộc sống đã gặp biến cố, con người lâm vào khốn khó – thì vẫn phải cố gắng “giữ lấy lề”, nghĩa là vẫn giữ gìn phẩm giá, không đánh mất đạo đức làm người. Câu tục ngữ khuyên con người dù có nghèo khổ, thất bại hay sa cơ lỡ vận, cũng không được đánh mất nhân cách, không để bản thân bị tha hóa bởi hoàn cảnh.

Thông điệp của câu tục ngữ không chỉ mang giá trị đạo lý mà còn rất thực tế trong cuộc sống. Bởi lẽ, trong những lúc khó khăn nhất, con người dễ có xu hướng buông xuôi, sa ngã hoặc đánh đổi nhân phẩm để sống sót. Tuy nhiên, chính trong hoàn cảnh đó, phẩm chất thật sự mới được bộc lộ rõ ràng. Một người giữ được đạo đức khi sống trong thiếu thốn mới thật sự đáng quý. Giữ lấy "lề" không chỉ là giữ cho mình một điểm tựa tinh thần mà còn là giữ gìn lòng tự trọng, để không trở nên nhỏ nhen, ích kỷ, hoặc trở thành gánh nặng cho xã hội.

Trong thực tế, có không ít người dù rơi vào cảnh nghèo khó, vẫn sống ngay thẳng, tử tế, không gian dối hay làm điều xấu. Họ là những người bán vé số, nhặt ve chai nhưng nhặt được của rơi liền trả lại người mất. Họ là những học sinh nghèo học giỏi, luôn nỗ lực vươn lên bằng chính khả năng và lòng tự trọng của mình. Ngược lại, có người tuy sống sung túc nhưng lại sống gian dối, lừa lọc, không giữ được “lề” trong đạo đức. Điều đó cho thấy, hoàn cảnh không quyết định nhân cách con người, mà chính cách con người lựa chọn sống mới làm nên giá trị thật sự.

Là học sinh – những người đang rèn luyện, trưởng thành – em cần ý thức rõ hơn về bài học “giữ lấy lề”. Dù trong học tập hay cuộc sống, khi gặp khó khăn, thất bại, ta cần giữ thái độ trung thực, sống đúng mực, không gian lận, không bi quan hay buông bỏ. Giữ vững đạo đức trong mọi hoàn cảnh chính là cách để mỗi người trưởng thành bền vững, trở thành công dân có trách nhiệm.

Vì vậy, câu tục ngữ “Giấy rách phải giữ lấy lề” là một lời khuyên quý giá về nhân cách sống. Giữ gìn phẩm giá trong nghèo khổ không chỉ giúp ta vượt qua khó khăn mà còn khiến cuộc đời mình có giá trị hơn. Đó là bài học đạo đức sâu sắc, cần được trân trọng và thực hành trong cuộc sống hôm nay.

Câu 1: Ngôi thứ ba

Câu 2:

- Văn bản thể hiện cuộc sống tù túng, bế tắc và khổ cực của người trí thức trước Cách mạng tháng Tám: bị bóp nghẹt bởi cái đói, cái nghèo, không có điều kiện để phát triển tài năng và lý tưởng sống, dẫn đến sự mòn mỏi, bất lực và đớn hèn.

Câu 3:

- Câu cảm thán "Hỡi ôi!"

- Tác dụng: Câu cảm thán bộc lộ cảm xúc xót xa, cay đắng và bất lực của nhân vật trước thực tế tàn nhẫn. Nó nhấn mạnh bi kịch của con người có lý tưởng nhưng bị đời sống vật chất kìm hãm, làm nổi bật tư tưởng nhân đạo và giá trị hiện thực sâu sắc của tác phẩm.

Câu 4:

- Nội dung chính: Tố cáo hiện thực tàn khốc đã khiến người trí thức có lý tưởng phải sống mòn mỏi, bị bào mòn nhân cách và lý tưởng, đồng thời thể hiện nỗi đau đớn và khát khao sống có ý nghĩa của nhân vật Thứ.

Câu 5:

- Tác giả xây dựng nhân vật Thứ với những nét chân thực, phức tạp: có lý tưởng sống cao đẹp, có khát vọng cống hiến nhưng lại yếu đuối, bất lực, thiếu bản lĩnh, bị hoàn cảnh làm tha hóa dần. Qua đó, Nam Cao thể hiện sự cảm thông sâu sắc với thân phận người trí thức trong xã hội cũ.

Câu 6:

Từ suy nghĩ của nhân vật Thứ, em thấy rằng lí tưởng sống là ngọn đèn soi đường cho mỗi người vươn lên trong cuộc sống. Người có lí tưởng sẽ sống có mục đích, không cam chịu tầm thường, luôn phấn đấu vì những giá trị tốt đẹp hơn cho bản thân và xã hội. Một cuộc đời ý nghĩa là cuộc đời không chỉ lo cho bản thân mà còn đóng góp được điều gì đó cho cộng đồng và nhân loại.