Trong dòng chảy không ngừng của thời đại mới – một kỷ nguyên công nghệ, hội nhập và đổi thay sâu sắc – thế hệ trẻ đang nắm giữ vai trò trung tâm trong việc định hình tương lai đất nước. Nhưng để trở thành lực lượng tiên phong đưa xã hội tiến lên, thế hệ trẻ cần có điều gì? Đó chính là lí tưởng sống – kim chỉ nam dẫn đường cho hành trình trưởng thành và cống hiến. Trong cuộc sống hôm nay, việc xác lập một lí tưởng sống đúng đắn là điều vô cùng cần thiết đối với giới trẻ, không chỉ để phát triển bản thân mà còn góp phần dựng xây xã hội tốt đẹp hơn.

Lí tưởng sống là những mục tiêu, giá trị cao đẹp mà con người hướng đến và sẵn sàng hi sinh, nỗ lực để đạt được. Với thế hệ trẻ – những người đang ở độ tuổi đầy khát vọng, năng lượng và sáng tạo – lí tưởng sống không chỉ là đích đến của một cá nhân mà còn thể hiện trách nhiệm với cộng đồng, với Tổ quốc. Trong bối cảnh hiện nay, lí tưởng sống của thanh niên không chỉ gói gọn trong việc “học giỏi, làm giàu”, mà còn mở rộng hơn ở tinh thần dấn thân, dám nghĩ dám làm, sẵn sàng đổi mới và cống hiến.

Thực tế đã cho thấy, rất nhiều bạn trẻ ngày nay đang nuôi dưỡng những lí tưởng cao đẹp: mong muốn phát triển khoa học – công nghệ để thay đổi đất nước, khởi nghiệp sáng tạo vì cộng đồng, tham gia các hoạt động thiện nguyện, bảo vệ môi trường, gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc… Họ là những hình mẫu truyền cảm hứng về một thế hệ trẻ sống có mục tiêu, có trách nhiệm, sẵn sàng vượt qua thử thách vì một xã hội tốt đẹp hơn. Bên cạnh đó, trong đại dịch COVID-19 vừa qua, hình ảnh những bạn sinh viên ngành y tình nguyện lên tuyến đầu chống dịch hay những bạn trẻ tạo ra ứng dụng hỗ trợ y tế đã minh chứng rõ nét cho lí tưởng sống cao đẹp: “sống là để cống hiến”.

Tuy nhiên, bên cạnh những bạn trẻ sống có lí tưởng, không ít người đang rơi vào lối sống thực dụng, chạy theo vật chất, nổi tiếng ảo, sống vội vàng, vô cảm, thiếu định hướng rõ ràng. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến sự phát triển của bản thân mà còn là mối lo ngại cho tương lai đất nước. Lí tưởng sống đúng đắn không đến từ sự áp đặt, mà cần được hình thành từ giáo dục, từ sự trải nghiệm, từ ý thức tự thân của mỗi cá nhân.

Để xây dựng lí tưởng sống cho mình, người trẻ cần hiểu rõ bản thân, nhận thức đúng về xã hội và không ngừng học hỏi, rèn luyện. Mỗi người có thể có mục tiêu khác nhau, nhưng đều nên hướng đến những giá trị tích cực, nhân văn, mang lại lợi ích không chỉ cho bản thân mà còn cho cộng đồng. Đồng thời, gia đình, nhà trường và xã hội cũng cần đóng vai trò định hướng, đồng hành để thế hệ trẻ phát triển toàn diện và bền vững.

Tóm lại, lí tưởng sống là ngọn đèn soi sáng con đường phát triển của tuổi trẻ. Trong thời đại mới, thế hệ trẻ cần xây dựng cho mình một lí tưởng sống đúng đắn – sống có mục tiêu, trách nhiệm, dám dấn thân và cống hiến. Chỉ khi đó, họ mới có thể thực hiện trọn vẹn vai trò “rường cột nước nhà” và đưa đất nước vươn xa hơn trong tương lai.

1. Từ ngữ, hình ảnh miêu tả Từ Hải:

Về ngoại hình:

• “Râu hùm, hàm én, mày ngài”: miêu tả vẻ ngoài oai phong, khôi ngô.

• “Vai năm tấc rộng, thân mười thước cao”: vóc dáng vạm vỡ, cao lớn phi thường.

Về khí chất và tài năng:

• “Đường đường một đấng anh hào”: người anh hùng chính trực, hiên ngang.

• “Côn quyền hơn sức, lược thao gồm tài”: giỏi cả võ nghệ lẫn mưu lược.

• “Đội trời, đạp đất ở đời”: khí phách phi thường, như sánh ngang trời đất.

• “Giang hồ quen thú vẫy vùng”: từng trải, thích tự do, ngang dọc bốn phương.

• “Gươm đàn nửa gánh, non sông một chèo”: gánh vác cả văn – võ, mang chí lớn dựng nghiệp.

Về tình cảm:

• “Tấm lòng nhi nữ cũng xiêu anh hùng”: khiến cả người con gái như Kiều rung động.

• “Một lời đã biết đến ta”, “Tri kỷ trước sau mấy người”: trân trọng người biết thấu hiểu mình.

2. Nhận xét về thái độ của Nguyễn Du đối với Từ Hải:

Nguyễn Du dành cho Từ Hải sự ngưỡng mộ và trân trọng sâu sắc.

• Ông xây dựng Từ Hải như một hình mẫu lý tưởng của người anh hùng: mạnh mẽ, tài giỏi, có chí khí lớn, sống phóng khoáng và biết trân trọng tình nghĩa.

• Những hình ảnh, từ ngữ ca ngợi vẻ ngoài lẫn tài năng đều rất trang trọng, cho thấy tác giả không chỉ tả Từ Hải bằng sự khách quan, mà còn đầy cảm xúc tự hào, tôn kính.

• Qua đó, Nguyễn Du cũng thể hiện khát vọng về một người anh hùng thực sự – vừa giỏi việc nước, vừa sâu nặng nghĩa tình.

1. Hàm én, mày ngài

• Ý nghĩa: Mô tả vẻ đẹp nam tính theo chuẩn mực xưa: hàm râu rậm như én, lông mày cong như râu con ngài (một loại bướm).

• Điển cố: Thường dùng để chỉ những người anh hùng, khôi ngô, tuấn tú.

2. Tấn Dương được thấy mây rồng có phen

• Điển tích: Tấn Dương là nơi Lưu Bang (Hán Cao Tổ) gặp Lã Hậu, sau này trở thành hoàng đế nhà Hán.

• Ý nghĩa: Dùng để ẩn dụ cho việc người con gái thấp kém (hoa hèn, cỏ nội) gặp được bậc anh hùng, sánh duyên quý hiếm như “gặp rồng mây”.

3. Gươm đàn nửa gánh, non sông một chèo

• Hàm ý: Người anh hùng giang hồ, mang theo tài năng (gươm – võ nghệ, đàn – văn chương) và gánh vác non sông, sự nghiệp.

• Ẩn dụ: Chỉ khí phách, tài năng toàn diện – văn võ song toàn.

4. Mắt xanh chẳng để ai vào

• Điển tích: “Mắt xanh” (青眼 – thanh nhãn) là cách nói ẩn dụ trong văn học cổ, chỉ ánh mắt yêu mến, trân trọng.

• Nguồn gốc: Từ điển tích Trung Hoa – Tào Tháo từng nói chỉ “liếc mắt xanh” với người mình quý trọng.

• Ý nghĩa: Thể hiện thái độ đặc biệt dành cho người mình yêu/mến.

5. Phỉ nguyền sánh phượng, đẹp duyên cưỡi rồng

• Điển tích:

• Sánh phượng: Phượng là chim quý, biểu tượng cho người vợ đẹp.

• Cưỡi rồng: Rồng là biểu tượng của bậc đế vương, người chồng tài giỏi.

• Ý nghĩa: Mong ước nên duyên tốt đẹp giữa giai nhân và anh hùng

Trong đoạn trích “Trai anh hùng, gái thuyền quyên” (Truyện Kiều), Nguyễn Du đã xây dựng hình tượng Từ Hải như một người anh hùng lý tưởng – phi thường cả về ngoại hình, tài năng lẫn phẩm chất. Ngay từ khi xuất hiện, Từ Hải hiện lên với vóc dáng phi phàm: “Vai năm tấc rộng, thân mười thước cao”, gương mặt mang vẻ tuấn tú, oai hùng. Không chỉ có ngoại hình nổi bật, Từ Hải còn là bậc anh hùng “đội trời, đạp đất”, quen sống tự do, ngang dọc bốn phương, giỏi cả văn lẫn võ: “Côn quyền hơn sức, lược thao gồm tài”. Đặc biệt, ở Từ Hải còn hội tụ phẩm chất trượng nghĩa, biết trân trọng con người tài sắc và khí phách như Thúy Kiều. Cuộc gặp gỡ và mối tình của Từ Hải – Thúy Kiều không chỉ là sự gắn bó giữa trai tài – gái sắc, mà còn là sự đồng điệu giữa hai con người cùng mang lý tưởng, cùng nặng nghĩa tri âm. Qua bút pháp lý tưởng hóa kết hợp với ước lệ tượng trưng, Nguyễn Du không chỉ khắc họa một nhân vật xuất chúng, mà còn gửi gắm khát vọng về công lý, tự do và tình yêu cao đẹp giữa cuộc đời nhiều ngang trái

Phân tích cụ thể:

1. Trong “Kim Vân Kiều truyện” của Thanh Tâm Tài Nhân:

• Từ Hải được giới thiệu là một “tay hảo hán”, từng thi cử không thành, sau chuyển sang buôn bán, tiền của dư giả.

• Tính cách: hào sảng, thích giao du với hiệp khách giang hồ.

• Hành động: nghe tiếng Kiều tài sắc, có khí phách nên ghé thăm, rồi đem lòng cảm mến.

=> Nhân vật Từ Hải ở đây vẫn mang chất “hiệp khách”, gần với đời thường, có quá trình sống – học – thi – làm ăn như bao người.

2. Trong “Truyện Kiều” của Nguyễn Du:

• Từ Hải hiện lên ngay từ đầu với hình ảnh mang tầm vóc siêu phàm, phi thường:

• “Vai năm tấc rộng, thân mười thước cao”

• “Đội trời đạp đất ở đời”

• Ông không kể tiểu sử hay con đường thi cử – buôn bán như bản gốc, mà trực tiếp khắc họa Từ Hải như một bậc anh hùng lẫm liệt, toàn tài văn võ.

• Nguyễn Du còn cho thấy Từ Hải trân trọng và đồng cảm sâu sắc với tài – sắc – khí phách của Thúy Kiều, khiến mối tình giữa hai người mang ý nghĩa tri kỷ lý tưởng, sánh ngang tầm vóc “rồng – phượng”

=> Sự sáng tạo của Nguyễn Du là nâng Từ Hải từ một người anh hùng “hiệp khách” gần với đời thường trở thành một hình tượng sử thi lý tưởng, hiện thân cho khát vọng công lý, tự do, và tình yêu cao đẹp. Điều đó không chỉ tôn vinh nhân vật mà còn thể hiện tư tưởng nhân đạo sâu sắc của Nguyễn Du

Nguyễn Du đã sử dụng kết hợp bút pháp lý tưởng hóa và ước lệ tượng trưng để xây dựng hình tượng Từ Hải – một con người phi thường, mang vẻ đẹp lý tưởng về mọi mặt, thể hiện sự ngưỡng mộ sâu sắc của tác giả đối với mẫu người anh hùng có lý tưởng và tình nghĩa

Phân tích tác dụng của bút pháp lý tưởng hóa trong việc khắc họa Từ Hải:

• Làm nổi bật hình tượng người anh hùng lý tưởng:

• Từ Hải hiện lên với vẻ ngoài oai phong lẫm liệt (râu hùm, hàm én, mày ngài), thân hình khổng lồ (vai năm tấc rộng, thân mười thước cao), khí chất ngút trời (đội trời, đạp đất ở đời).

• Tài năng toàn diện, văn võ song toàn (côn quyền hơn sức, lược thao gồm tài).

• Thể hiện khát vọng công lý, tự do và công bằng của tác giả:

• Từ Hải là biểu tượng cho sức mạnh chống lại cường quyền, bất công – điều mà Thúy Kiều (và cả Nguyễn Du) luôn khao khát.

• Tôn vinh tình nghĩa và tấm lòng trượng phu:

• Dù là bậc anh hùng, Từ Hải vẫn trọng nghĩa, trân quý Thúy Kiều, sẵn sàng kết duyên cùng nàng không vì vật chất mà vì tri kỷ.

• Điều này càng làm hình tượng nhân vật thêm đẹp đẽ, nhân văn

• Từ Hải, một người anh hùng có chí khí lớn, phiêu bạt giang hồ, nghe danh Thúy Kiều nên tìm đến.

• Khi gặp nhau, hai người cảm mến, tâm đầu ý hợp, nảy sinh tình cảm chân thành.

• Từ Hải cảm phục tài sắc và tấm lòng của Thúy Kiều, còn Kiều thì rung động trước khí phách và tấm lòng trượng nghĩa của Từ.

• Hai người nên duyên vợ chồng không qua tiền bạc hay lễ nghi ràng buộc, thể hiện tình yêu lý tưởng giữa người anh hùng và giai nhân.

=> Đoạn trích khắc họa cuộc hội ngộ định mệnh, thể hiện vẻ đẹp của tình yêu tự nguyện, đồng thời làm nổi bật hình tượng Từ Hải – một người anh hùng lý tưởng, và Thúy Kiều – người con gái tài sắc nhưng biết trân trọng nghĩa tình