Người xưa có câu: “Lời nói chẳng mất tiền mua, lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau.” Câu nói ấy tuy giản dị nhưng chứa đựng một nguyên lý ứng xử quan trọng trong cuộc sống: lời nói có thể giúp người khác tiến bộ, nhưng cũng có thể khiến họ tổn thương sâu sắc. Trong xã hội hiện đại, khi việc góp ý, nhận xét người khác trở nên phổ biến – đặc biệt là trong môi trường học tập, làm việc – thì cách thức và hoàn cảnh góp ý, nhất là khi góp ý trước đám đông, lại trở thành một vấn đề đáng suy ngẫm.

Góp ý, nhận xét người khác trước đám đông là hành vi đưa ra những đánh giá, chỉ ra lỗi sai hoặc đưa ra lời khuyên cho một cá nhân trước sự chứng kiến của nhiều người khác. Đây là tình huống dễ xảy ra trong các cuộc họp, buổi học nhóm, hay thậm chí trên mạng xã hội – nơi “đám đông ảo” có thể tạo nên những làn sóng phê bình rất mạnh mẽ. Dù mục đích ban đầu có thể là tích cực, song việc góp ý không khéo léo trước tập thể đôi khi lại gây ra hệ quả ngược: khiến người được góp ý cảm thấy xấu hổ, tổn thương hoặc bị hạ thấp giá trị.

Trong thực tế, không hiếm những trường hợp “lời ngay ý thẳng” lại hóa thành lời làm tổn thương người khác. Hẳn nhiều người còn nhớ vụ việc giáo viên ở một trường THPT tại TP.HCM năm 2023 đã khiển trách một học sinh vì phát biểu sai, với giọng điệu gay gắt và sự chứng kiến của cả lớp. Hậu quả là học sinh đó bị khủng hoảng tâm lý, nghỉ học nhiều ngày. Một ví dụ khác là trong môi trường công sở, nhiều quản lý trẻ hiện nay có xu hướng góp ý nhân viên ngay trong các cuộc họp công khai, tưởng như để “đào tạo” nhưng lại gây áp lực không cần thiết, ảnh hưởng đến tinh thần và hiệu suất làm việc của nhân sự.

Vậy, người góp ý nên lưu ý những gì khi nhận xét người khác trước đám đông? Trước hết, phải xác định rõ mục đích góp ý là giúp người khác tốt lên chứ không phải để thể hiện cái tôi cá nhân. Cần đặt mình vào vị trí của người được góp ý để cân nhắc: nếu là họ, mình có cảm thấy bị tổn thương không? Thứ hai, nên sử dụng lời lẽ mang tính xây dựng, không hạ thấp danh dự hoặc chê bai quá mức. Lựa chọn thời điểm và ngữ điệu phù hợp cũng rất quan trọng. Trong nhiều trường hợp, góp ý riêng tư có thể hiệu quả và nhân văn hơn rất nhiều so với việc phê bình trước đám đông.

Nếu việc góp ý không khéo léo, chúng ta sẽ phải đối diện với những hệ quả không đáng có. Người được góp ý có thể sinh ra mặc cảm, dẫn đến việc khép mình, ngại tiếp thu hoặc thậm chí là chống đối. Mối quan hệ giữa các cá nhân cũng vì thế mà trở nên căng thẳng. Trong khi đó, một lời nhận xét nhẹ nhàng, tinh tế lại có thể trở thành động lực để người khác thay đổi và tiến bộ.

Bản thân người trẻ hôm nay – như học sinh, sinh viên, người mới đi làm – càng cần học cách góp ý thông minh, nhân văn. Chúng ta đang sống trong thời đại của sự kết nối và hợp tác, nơi mà kỹ năng giao tiếp đóng vai trò quan trọng không kém kiến thức chuyên môn. Hãy học cách lắng nghe trước khi nói, hãy đặt lòng tôn trọng lên hàng đầu trong mọi cuộc trò chuyện. Và nếu buộc phải góp ý trước đám đông, hãy nhớ: điều chúng ta nói ra không chỉ là nội dung, mà còn là cách chúng ta nhìn nhận con người đối diện.

Góp ý là một nghệ thuật, và người góp ý là một nghệ sĩ. Một lời nói đúng lúc, đúng cách có thể trở thành đòn bẩy cho sự thay đổi tích cực. Ngược lại, lời nói thiếu suy nghĩ – dù đúng – cũng có thể trở thành con dao sắc khiến người khác tổn thương. Bởi vậy, hãy nói như thể lời mình là “liều thuốc bổ”, chứ không phải “giọt nước làm tràn ly”. Cuộc sống sẽ nhẹ nhàng, tử tế hơn rất nhiều nếu ta biết cách xây dựng người khác bằng lòng tôn trọng và sự đồng cảm.