Kim Lân là một trong những cây bút xuất sắc của văn học Việt Nam hiện đại, đặc biệt thành công trong việc khắc họa cuộc sống và con người nông thôn. Trong số những tác phẩm nổi bật của ông, truyện ngắn “Vợ nhặt” là một kiệt tác tiêu biểu, thể hiện rõ nét tấm lòng nhân đạo sâu sắc cũng như tài năng nghệ thuật độc đáo của nhà văn. Trong truyện, nhân vật Tràng – một người đàn ông nghèo khổ, xấu xí, sống lay lắt qua ngày trong nạn đói khủng khiếp năm 1945 – hiện lên đầy sinh động và cảm động. Qua nhân vật Tràng, Kim Lân đã gửi gắm những thông điệp sâu xa về tình người, về khát vọng sống và niềm tin vào tương lai. Tràng là một người dân lao động nghèo, làm nghề kéo xe bò thuê ở xóm ngụ cư. Anh là một người “xấu, thô kệch”, lại nghèo đến mức “ở với mẹ trong căn nhà rách nát, chỉ có hai mẹ con mà cũng chẳng lấy gì làm sung túc”. Trong thời buổi đói kém, một người như Tràng không chỉ bị coi thường, mà còn gần như không có cơ hội lấy vợ. Vậy mà trong một lần đi làm, Tràng “nhặt” được vợ – một người phụ nữ xa lạ, theo anh về nhà chỉ vì hai bát bánh đúc. Câu chuyện tưởng như đùa, nhưng lại mở ra một chuỗi biến đổi rất sâu sắc trong nội tâm và hành động của Tràng. Điểm đặc sắc nhất trong hình tượng Tràng chính là sự thay đổi trong tính cách và tâm hồn anh kể từ khi có vợ. Nếu trước đây, Tràng là một anh chàng có phần thô lỗ, vô tư và hơi cục mịch, thì sau khi có vợ, anh trở nên tinh tế và ý thức rõ hơn về trách nhiệm gia đình. Tràng từng “tỏ ra thích chí lắm”, khi dẫn người đàn bà lạ về nhà như một chiến tích, có phần tự mãn. Nhưng khi về tới ngõ, “hắn bỗng thấy chột dạ”, rồi bước chân chậm lại. Đây là sự thay đổi đầu tiên trong tâm lý Tràng – một sự e dè, lo lắng, bởi anh nhận ra rằng việc lấy vợ không chỉ là chuyện của riêng mình, mà còn liên quan đến mẹ, đến trách nhiệm, đến cả những khó khăn trước mắt. Không chỉ vậy, Tràng còn thay đổi cả trong hành vi. Sáng hôm sau, anh dậy sớm, quét sân, dọn dẹp nhà cửa, sửa sang mọi thứ. Anh cũng nhìn ngôi nhà rách nát của mình với một cái nhìn khác lạ, lần đầu tiên thấy nó “như có một cái gì đó mới mẻ, khác lạ”. Có thể nói, tình yêu và hạnh phúc đã thắp lên trong tâm hồn Tràng một ánh sáng của niềm tin và hy vọng. Dù cuộc sống vẫn còn đói khổ, nhưng chỉ một chút thay đổi – sự xuất hiện của người vợ – đã khiến anh cảm thấy cần phải sống có trách nhiệm hơn, phải nỗ lực hơn để chăm lo cho mái ấm nhỏ của mình. Sự thay đổi ấy còn được thể hiện rõ hơn qua cách Tràng cảm nhận về mẹ mình và người vợ mới cưới. Khi chứng kiến sự xúc động và yêu thương của bà cụ Tứ đối với người con dâu mới, Tràng lặng im, rồi thở dài, nhận ra rằng mẹ mình cũng đang cố gắng chấp nhận và vun đắp hạnh phúc cho anh. Chính khoảnh khắc ấy, Tràng hiểu được tấm lòng của mẹ, và càng thêm trân trọng người vợ “nhặt” mà anh đã đưa về nhà. Những cảm xúc sâu lắng ấy cho thấy Tràng không phải là một kẻ vô tâm hay hời hợt, mà là một người có chiều sâu tâm lý, có tình cảm chân thành và biết quý trọng những điều nhỏ bé nhưng ấm áp trong cuộc sống. Không chỉ dừng lại ở đó, nhân vật Tràng còn tiêu biểu cho hình ảnh người nông dân Việt Nam trong nạn đói năm 1945 – một hình ảnh tuy khốn cùng về vật chất nhưng lại giàu có về tinh thần. Trong cái đói, cái chết đang rình rập khắp nơi, Tràng vẫn “nhặt” vợ, vẫn nuôi hy vọng có một mái ấm, có một tương lai. Hành động “lấy vợ” của Tràng không đơn giản chỉ là việc cá nhân, mà còn là biểu hiện mạnh mẽ của khát vọng sống, khát vọng yêu thương và niềm tin vào tương lai tươi sáng hơn. Điều đó khiến cho nhân vật Tràng không chỉ là một con người cụ thể trong tác phẩm, mà còn là biểu tượng cho phẩm chất tốt đẹp của người lao động nghèo Việt Nam: sống nhân hậu, thủy chung và luôn hướng về tương lai, dù hoàn cảnh có bi đát đến đâu. Kim Lân đã rất thành công trong việc xây dựng nhân vật Tràng bằng một bút pháp hiện thực đậm chất nhân văn. Những chi tiết miêu tả ngoại hình, hành động và tâm lý của Tràng đều chân thật, sống động và giàu sức gợi. Tác giả không lý tưởng hóa nhân vật, mà để Tràng hiện lên tự nhiên, đời thường, nhưng chính điều đó lại khiến người đọc cảm động sâu sắc. Tràng là minh chứng cho nhận định: “Trong hoàn cảnh khốn cùng nhất, con người vẫn không đánh mất bản chất lương thiện và khát vọng sống”. Tóm lại, Tràng là một nhân vật đặc biệt, giàu tính nhân văn và mang đậm giá trị biểu tượng trong truyện ngắn “Vợ nhặt”. Qua hình tượng Tràng, Kim Lân không chỉ phản ánh một giai đoạn đau thương của lịch sử dân tộc, mà còn khẳng định sức sống mãnh liệt, lòng nhân ái và niềm tin vào tương lai của con người Việt Nam. Tràng – với tất cả những thay đổi và xúc cảm của mình – đã để lại trong lòng người đọc một hình ảnh đẹp, giản dị mà sâu sắc về tình người trong hoàn cảnh khốn khó.