1. Vật liệu tạo đất (mẹ của đất): Đây là các loại đá mẹ hoặc vật liệu có sẵn trên bề mặt của trái đất, bao gồm đá bazan, đá vôi, đất sét, cát... Vật liệu này sẽ bị phong hóa và biến đổi qua thời gian để tạo thành đất.

2. Khí hậu: Khí hậu đóng vai trò quan trọng trong quá trình hình thành đất, đặc biệt là nhiệt độ và lượng mưa. Ví dụ, vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa có mưa nhiều, dễ dàng hình thành đất phì nhiêu, trong khi vùng khí hậu khô hạn sẽ dẫn đến hình thành đất cát khô cằn.

3. Sinh vật: Vi sinh vật, cây cối, động vật đều tham gia vào quá trình phân hủy các chất hữu cơ và tạo ra thành phần dinh dưỡng trong đất. Rễ cây cũng giúp cho đất được tơi xốp và giữ nước, cải thiện độ phì nhiêu.

4. Thời gian: Quá trình hình thành đất là một quá trình lâu dài, có thể kéo dài hàng nghìn hoặc hàng triệu năm. Thời gian giúp cho sự phân hủy và biến đổi của vật liệu tạo đất trở nên hoàn thiện và hình thành các loại đất khác nhau.

5. Địa hình: Địa hình ảnh hưởng đến sự tích tụ và thoát nước của đất. Những vùng đất trên đồi dốc thường dễ bị xói mòn, trong khi những vùng đất bằng phẳng lại dễ tích tụ và giữ nước hơn.

b. Nguyên nhân ô nhiễm đất ở nước ta:

Tình trạng ô nhiễm đất ở Việt Nam ngày càng gia tăng và có nhiều nguyên nhân, chủ yếu bao gồm:

1. Sử dụng phân bón hóa học và thuốc trừ sâu quá mức: Việc sử dụng phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật trong nông nghiệp một cách bừa bãi gây ra tình trạng đất bị nhiễm các hóa chất độc hại, làm giảm độ phì nhiêu và ảnh hưởng đến môi trường sống của vi sinh vật đất.

2. Chất thải công nghiệp và sinh hoạt: Các nhà máy, xí nghiệp và các khu dân cư không được xử lý đúng cách các chất thải rắn, lỏng, khí thải, gây ô nhiễm đất, làm cho đất bị nhiễm kim loại nặng và các hóa chất độc hại.

3. Khai thác tài nguyên thiên nhiên: Các hoạt động khai thác khoáng sản, dầu mỏ, than đá không kiểm soát cũng gây ô nhiễm đất do các chất thải từ các quá trình này không được xử lý, khiến đất bị nhiễm độc.

4. Rác thải sinh hoạt không được xử lý đúng cách: Rác thải sinh hoạt, đặc biệt là các loại nhựa, kim loại, hóa chất từ các sản phẩm tiêu dùng, nếu không được thu gom và xử lý hợp lý, sẽ chôn lấp hoặc phân hủy trên đất, làm ô nhiễm đất.

5. Biến đổi khí hậu và tác động của thiên nhiên: Tình trạng biến đổi khí hậu, lũ lụt, hạn hán, hoặc lở đất cũng có thể làm gia tăng tình trạng ô nhiễm đất do các chất độc hại từ các khu vực khác có thể bị cuốn trôi vào đất.

6. Chặt phá rừng: Việc chặt phá rừng để lấy đất canh tác hoặc xây dựng cơ sở hạ tầng không chỉ làm mất đi lớp phủ thực vật, mà còn làm tăng nguy cơ xói mòn và ô nhiễm đất do thiếu sự bảo vệ từ các cây rừng.