Tiến hoá nhỏ là tiến hoá trong khoảng thời gian ngắn con người có thể chứng kiến được

Tiến hoá lớn là tiến hoá mà con ng ko thể phân tích dựa trên quan sát quá trình mà phải dựa trên lịch sử biến đổi của nó 

Cơ sở di truyền của quá trình hình thành các đặc điểm thích nghi chính là các biến dị di truyền (đột biến và biến dị tổ hợp).

Khi một alen đột biến mới xuất hiện trong quần thể, nếu alen này có lợi, giúp sinh vật thích nghi với môi trường sống thì sẽ được nhân lên và phổ biến trong quần thể

a) nhân tố sinh thái vô sinh : Co2,O2,ánh sáng , nhiệt độ ...

Nhân tố hữu sinh : rêu tảo các loiaf động vật dưới nước khác, con người...

b)trang bị nguồn sáng và máy lọc chất thải vì cá cần ánh sáng để có thể kiếm ăn và cần môi trường sạch để trao đổi chất 

a)Cambrian, ordovician thuộc đại cổ sinh

Cretaceous thuộc đại trung sinh 

Cambrian xuất hiện động vật không xương sống đầu tiên, phân hoá tảo.

Kỉ cretaceous khủng long phát triển mạnh và tuyệt diệt cùng với những loài chim có răng và những loài động vật khác , thực vật có hoa phân hoá mạnh 

b) con người xuất hiện ở kỉ đệ tứ thuộc đại tân sinh