Câu 1. Đoạn trích trên được viết theo thể thơ nào?
- Đoạn trích trên được viết theo thể thơ tự do.

Câu 2. Chỉ ra hai hình ảnh trong đoạn trích cho thấy sự khắc nghiệt của thiên nhiên miền Trung.
- Hai hình ảnh cho thấy sự khắc nghiệt của thiên nhiên miền Trung là:
+ "Lúa con gái mà gầy còm úa đỏ"
+ "Chỉ gió bão là tốt tươi như cỏ / Không ai gieo mọc trắng mặt người."

Câu 3. Những dòng thơ sau giúp anh/chị hiểu gì về con người và mảnh đất miền Trung?
Miền Trung
Eo đất này thắt đáy lưng ong
Cho tình người đọng mật
- Những dòng thơ này giúp ta hiểu rằng:
+ Mảnh đất miền Trung: Địa hình hẹp, trải dài, chịu nhiều gian khó ("eo đất này thắt đáy lưng ong").
+ Con người miền Trung: Dù sống trên mảnh đất khắc nghiệt, con người nơi đây vẫn son sắt, nghĩa tình, tấm lòng đong đầy yêu thương, quý giá như mật ngọt ("tình người đọng mật").

Câu 4. Việc vận dụng thành ngữ trong dòng thơ Mảnh đất nghèo mồng tơi không kịp rớt có tác dụng gì?
- "mồng tơi không kịp rớt" nghĩa là rất nghèo, đến rau mồng tơi vốn dễ trồng, dễ sống cũng không có mà ăn, hoặc có cũng không đủ.
- Việc vận dụng thành ngữ "mồng tơi không kịp rớt" có tác dụng nhấn mạnh, tô đậm sự nghèo đói, cằn cỗi và khắc nghiệt của mảnh đất miền Trung một cách hình ảnh, gần gũi và thấm thía.

Câu 5. Anh/Chị hãy nhận xét về tình cảm của tác giả đối với miền Trung được thể hiện trong đoạn trích.
- Tác giả thể hiện tình cảm xót xa, thương cảm sâu sắc trước sự khắc nghiệt của thiên nhiên và cuộc sống khó khăn của người dân miền Trung. Đồng thời, tác giả cũng bày tỏ sự trân trọng, yêu quý vẻ đẹp tâm hồn, tình nghĩa thủy chung của con người nơi đây và một nỗi niềm mong ngóng, hướng về quê hương da diết.

Câu 1. Xác định thể thơ của đoạn trích.
- Đoạn trích được viết theo thể thơ tự do.

Câu 2. Trong đoạn trích, nhân vật trữ tình bày tỏ lòng biết ơn đối với những đối tượng nào?
- Nhân vật trữ tình bày tỏ lòng biết ơn đối với:
+ Những cánh sẻ nâu.
+ Mẹ.
+ Trò chơi tuổi nhỏ (cụ thể là trò chuyền).
+ Những dấu chân (ẩn dụ cho những con người, những thế hệ đi trước).

Câu 3. Dấu ngoặc kép trong dòng thơ "Chuyền chuyền một..." miệng, tay buông bắt có công dụng gì?
- Dấu ngoặc kép trong dòng thơ "Chuyền chuyền một..." miệng, tay buông bắt dùng để trích dẫn trực tiếp lời đồng dao hoặc câu hát quen thuộc trong trò chơi chuyền, làm cho hình ảnh trò chơi trở nên sống động và cụ thể hơn.

Câu 4. Nêu hiệu quả của phép lặp cú pháp được sử dụng trong đoạn trích.
- Phép lặp cú pháp "Biết ơn..." được sử dụng ở đầu các khổ thơ có hiệu quả:
+ Nhấn mạnh tình cảm, lòng biết ơn sâu sắc, da diết của nhân vật trữ tình.
+ Tạo nhịp điệu, sự liền mạch và tính hệ thống cho những đối tượng mà nhân vật trữ tình muốn bày tỏ lòng biết ơn.
+ Gợi mở, liệt kê những điều bình dị, gần gũi nhưng có ý nghĩa lớn lao trong cuộc đời mỗi người.

Câu 5. Thông điệp nào trong đoạn trích có ý nghĩa nhất đối với anh/chị?
Đối với em, thông điệp về lòng biết ơn đối với những điều bình dị, gần gũi trong cuộc sống là ý nghĩa nhất. Đoạn trích nhắc nhở rằng từ những cánh sẻ, người mẹ, trò chơi tuổi thơ cho đến những dấu chân trên đường đều góp phần tạo nên giá trị và ý nghĩa cho cuộc đời mỗi người. Việc trân trọng và biết ơn những điều nhỏ bé ấy giúp chúng ta sống sâu sắc và ý nghĩa hơn.

Câu 1. Viết đoạn văn nghị luận (khoảng 200 chữ) phân tích bài thơ ở phần Đọc hiểu.

Bài làm.

Bài thơ "Khán 'Thiên gia thi' hữu cảm" của Nguyễn Ái Quốc là một tác phẩm ngắn gọn nhưng chứa đựng nhiều suy tư sâu sắc về thơ ca và trách nhiệm của người nghệ sĩ. Bằng thể thơ tứ tuyệt Đường luật, bài thơ đã thể hiện sự đối lập giữa thơ ca truyền thống và thơ ca hiện đại. Hai câu đầu tiên, tác giả ca ngợi vẻ đẹp thiên nhiên trong thơ cổ, với những hình ảnh quen thuộc như "sơn thủy yên hoa tuyết nguyệt phong". Tuy nhiên, hai câu cuối lại thể hiện quan điểm về sự cần thiết của "thép" trong thơ hiện đại, tượng trưng cho tinh thần chiến đấu và ý chí kiên cường. Tác giả khẳng định rằng, trong thời đại mới, nhà thơ không chỉ là người ngắm cảnh mà còn phải là người xung phong, dấn thân vào cuộc đấu tranh của dân tộc. Điều này cho thấy, Nguyễn Ái Quốc không chỉ là một nhà cách mạng mà còn là một nhà thơ có tầm nhìn xa, luôn trăn trở về vai trò của văn chương trong cuộc sống. Bài thơ là một minh chứng cho sự kết hợp hài hòa giữa chất trữ tình và chất chiến đấu trong thơ ca cách mạng Việt Nam.

Câu 2. Viết bài văn nghị luận (khoảng 600 chữ) trình bày suy nghĩ của em về ý thức giữ gìn, bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc ở giới trẻ hiện nay.

Bài làm.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, các quốc gia và nền văn hóa trên thế giới đang chịu tác động mạnh mẽ từ sự giao thoa và hội nhập. Mặc dù hội nhập mang đến nhiều cơ hội phát triển, nhưng nó cũng tiềm ẩn nguy cơ làm mất đi bản sắc văn hóa của từng dân tộc. Vì vậy, việc giữ gìn bản sắc văn hóa trong thời đại hội nhập không chỉ là nhiệm vụ của mỗi cá nhân mà còn là trách nhiệm của cả cộng đồng và quốc gia. Đặc biệt, đối với thế hệ trẻ - những chủ nhân tương lai của đất nước, ý thức giữ gìn, bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.

Văn hóa truyền thống là mạch nguồn sức mạnh của dân tộc, là những giá trị tinh thần được vun đắp qua hàng ngàn năm lịch sử. Đó là những phong tục tập quán, lễ hội, tín ngưỡng, nghệ thuật, văn học, kiến trúc... tất cả tạo nên bản sắc riêng biệt của mỗi quốc gia. Văn hóa truyền thống bao gồm hai khía cạnh chính: văn hóa vật thể (những di sản hữu hình như di tích lịch sử, đình chùa, hiện vật...) và văn hóa phi vật thể (những di sản vô hình như ca trù, quan họ, lễ hội, tín ngưỡng...). Trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay, việc giữ gìn, bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống càng trở nên cấp thiết, đặc biệt là đối với thế hệ trẻ - những người sẽ gánh vác tương lai của đất nước.

Ý thức giữ gìn, bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống không chỉ là sự trân trọng những giá trị văn hóa vật thể như di tích lịch sử, đình chùa, miếu mạo... mà còn là sự trân trọng những giá trị văn hóa phi vật thể như ca trù, quan họ, cồng chiêng, hát xẩm... Đó còn là sự tự hào về những nét đẹp trong phong tục tập quán, lễ hội truyền thống, về những giá trị đạo đức, lối sống tốt đẹp của dân tộc. Ý thức này thôi thúc chúng ta tìm hiểu, học hỏi, tham gia vào các hoạt động văn hóa, từ đó góp phần lan tỏa những giá trị văn hóa truyền thống trong cộng đồng. Bảo tồn văn hóa truyền thống là việc giữ gìn, bảo vệ những giá trị văn hóa khỏi sự mai một, biến dạng. Phát huy văn hóa truyền thống là việc đưa những giá trị văn hóa vào cuộc sống hiện đại, làm cho chúng trở nên sống động và có ý nghĩa hơn.

Tuy nhiên, đáng buồn thay, một bộ phận giới trẻ hiện nay đang có dấu hiệu thờ ơ, thậm chí là quay lưng lại với văn hóa truyền thống. Sự du nhập ồ ạt của văn hóa ngoại lai, sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ thông tin đã khiến một số bạn trẻ bị cuốn vào những trào lưu mới, những sản phẩm văn hóa nước ngoài mà quên đi những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc. Họ thích thú với những bộ phim Hàn Quốc, những bài hát K-pop, những trò chơi điện tử mà không hề biết đến những làn điệu dân ca, những tích truyện cổ tích, những giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc của Việt Nam. Một số bạn trẻ còn có những hành vi lệch lạc, thiếu tôn trọng văn hóa truyền thống như ăn mặc phản cảm, sử dụng ngôn ngữ lai căng, tham gia vào các lễ hội với thái độ thiếu văn minh...

Nguyên nhân của tình trạng này có thể xuất phát từ nhiều phía. Thứ nhất, sự thiếu quan tâm, giáo dục của gia đình và nhà trường. Nhiều bậc phụ huynh quá bận rộn với công việc mà quên đi việc giáo dục con em về văn hóa truyền thống. Nhà trường cũng chưa có những biện pháp giáo dục hiệu quả để khơi dậy niềm yêu thích văn hóa truyền thống trong học sinh. Thứ hai, sự tác động của các phương tiện truyền thông. Nhiều chương trình truyền hình, phim ảnh, game show... không chú trọng đến việc quảng bá văn hóa truyền thống mà chỉ tập trung vào những nội dung giải trí đơn thuần. Thứ ba, sự thiếu chủ động của bản thân mỗi bạn trẻ. Nhiều bạn trẻ còn lười biếng, ngại khó, ngại khổ trong việc tìm hiểu, học hỏi về văn hóa truyền thống.

Để khắc phục tình trạng này, cần có sự chung tay của gia đình, nhà trường và toàn xã hội. Gia đình cần giáo dục con em về những giá trị văn hóa truyền thống ngay từ khi còn nhỏ. Hãy kể cho con nghe những câu chuyện cổ tích, dạy con hát những bài dân ca, đưa con đi xem những lễ hội truyền thống... Nhà trường cần tăng cường các hoạt động giáo dục văn hóa, lồng ghép các nội dung về văn hóa truyền thống vào chương trình học. Tổ chức các buổi ngoại khóa, các câu lạc bộ văn hóa để học sinh có cơ hội tìm hiểu, trải nghiệm. Các cơ quan chức năng cần có những chính sách, biện pháp để bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống, đồng thời có những biện pháp để ngăn chặn sự xâm nhập của văn hóa độc hại.

Bên cạnh đó, bản thân mỗi bạn trẻ cũng cần nâng cao ý thức tự học, tự tìm hiểu về văn hóa truyền thống. Hãy dành thời gian để đọc sách, xem phim, nghe nhạc về văn hóa Việt Nam. Hãy tham gia vào các hoạt động văn hóa, các câu lạc bộ, đội nhóm về văn hóa truyền thống. Hãy trân trọng và tự hào về những giá trị văn hóa của dân tộc mình.

Giữ gìn, bảo tồn và phát huy văn hóa truyền thống không chỉ là trách nhiệm mà còn là quyền lợi của mỗi người. Khi chúng ta giữ gìn được những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc, chúng ta sẽ có một nền tảng vững chắc để phát triển bản thân và đóng góp cho xã hội. Hãy cùng nhau hành động để văn hóa truyền thống mãi mãi trường tồn và phát triển, để những giá trị tốt đẹp của dân tộc Việt Nam mãi mãi được lưu giữ và lan tỏa trong lòng mỗi người dân Việt Nam và bạn bè quốc tế.

Câu 1. Xác định thể thơ của văn bản trên.

• Văn bản trên được viết theo thể thơ tứ tuyệt Đường luật.

Câu 2. Xác định luật của bài thơ.

• Bài thơ tuân thủ luật bằng trắc chặt chẽ của thơ Đường luật.

• Vần: phong - xung (vần chân).

• Bài thơ tuân theo luật bằng trắc như sau:
  • B - B - T - B - B

  • T - T - B - B - T

  • T - T - B - B - T

  • B - B - T - B - B

Câu 3. Phân tích tác dụng của một biện pháp tu từ mà em ấn tượng trong bài thơ.

• Biện pháp tu từ ẩn dụ: "thép".
  • "Thép" ở đây ẩn dụ cho tinh thần chiến đấu, ý chí kiên cường, sức mạnh của thời đại mới.

  • Việc đưa hình ảnh "thép" vào thơ thể hiện mong muốn thơ ca không chỉ phản ánh vẻ đẹp thiên nhiên mà còn phải thể hiện được tinh thần thời đại, cổ vũ ý chí chiến đấu của con người.

Câu 4. Theo em, vì sao tác giả lại cho rằng “Hiện đại thi trung ưng hữu thiết, / Thi gia dã yếu hội xung phong.”?

• Trong hoàn cảnh đất nước có chiến tranh, nhà thơ không thể chỉ ca ngợi vẻ đẹp thiên nhiên mà cần có trách nhiệm với xã hội.

• Thơ ca cần thể hiện được tinh thần thời đại, cổ vũ ý chí chiến đấu của con người.

• Nhà thơ cũng phải có tinh thần xung phong, dấn thân vào cuộc chiến đấu của dân tộc.

Câu 5. Nhận xét về cấu tứ của bài thơ.

• Bài thơ có cấu tứ chặt chẽ, logic.

• Hai câu đầu nói về đặc điểm của thơ xưa, hai câu sau nói về yêu cầu của thơ hiện đại.

• Sự đối lập giữa "cổ thi" và "hiện đại thi" làm nổi bật quan niệm của tác giả về chức năng của thơ ca.

• Bài thơ ngắn gọn, súc tích nhưng thể hiện được tư tưởng sâu sắc của tác giả.