Nguyễn Công Hoan là một trong những nhà văn hiện thực tiêu biểu giai đoạn 1930 – 1945. Ông nổi tiếng với những tác phẩm phản ánh hiện thực xã hội một cách sâu sắc, đặc biệt là nỗi khổ của người dân lao động dưới chế độ phong kiến thực dân. Bà lái đò là một trong những truyện ngắn tiêu biểu của ông, phản ánh bi kịch của người phụ nữ nghèo trong xã hội cũ.

Truyện kể về một bà lái đò nghèo khổ, lam lũ, sống bằng nghề chở đò qua sông. Một ngày, bà chở một tên lính lệ sang sông. Người lính này là kẻ đại diện cho bộ máy cai trị, thường đi bắt bớ những người nghèo khổ vì thuế má, nợ nần. Trên chuyến đò, qua câu chuyện, bà lái đò đau đớn nhận ra rằng chính con trai mình – người con mà bà đã dứt ruột sinh ra – lại là một trong những nạn nhân của chế độ hà khắc, bị bắt lính và có thể không bao giờ trở về.

Tác phẩm thể hiện nỗi đau đớn tột cùng của người mẹ khi biết con mình bị cuốn vào vòng xoáy bất công của xã hội. Người mẹ ấy không chỉ khổ vì nghèo đói mà còn khổ vì mất con. Qua hình ảnh bà lái đò, Nguyễn Công Hoan đã dựng lên bức tranh chân thực về thân phận người phụ nữ nghèo trong xã hội cũ: không chỉ vất vả mưu sinh mà còn bị đẩy vào bi kịch mất mát, chia ly.

Giọng văn của Nguyễn Công Hoan trong tác phẩm giàu tính hiện thực, pha lẫn châm biếm nhưng cũng đầy xót xa, thương cảm. Ông khắc họa hình ảnh người mẹ nghèo với nỗi đau quặn thắt, đồng thời lên án chế độ phong kiến hà khắc đã đẩy bao gia đình vào cảnh khốn cùng.

Tóm lại, Bà lái đò là một truyện ngắn đặc sắc mang đậm giá trị hiện thực và nhân đạo. Qua tác phẩm, Nguyễn Công Hoan không chỉ phản ánh nỗi khổ của người dân nghèo mà còn gửi gắm lòng xót thương, trân trọng với những con người bé nhỏ trong xã hội. Đây là một tác phẩm tiêu biểu của dòng văn học hiện thực phê phán, góp phần tố cáo bất công và đòi hỏi sự thay đổi cho những con người cùng khổ