Câu 1: Bài thơ Than đạo học là một tác phẩm tiêu biểu thể hiện tâm trạng và suy tư của tác giả trước sự suy thoái của Nho học trong bối cảnh xã hội thay đổi. Về nội dung, bài thơ phản ánh nỗi đau đáu và tiếc nuối của tác giả trước cảnh đạo học – một biểu tượng cho nền học vấn và đạo lý truyền thống – đang dần bị mai một. Qua hình ảnh "đạo học suy vi", tác giả không chỉ bày tỏ sự thất vọng mà còn lên tiếng cảnh tỉnh về trách nhiệm gìn giữ, phát huy những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc. Bài thơ cũng thể hiện nỗi niềm bất lực của người trí thức khi chứng kiến thời thế đảo điên, kẻ sĩ không còn được trọng dụng, đạo lý không còn được đề cao. Về nghệ thuật, bài thơ sử dụng giọng điệu trầm lắng, sâu sắc, kết hợp lối biểu đạt giàu hình ảnh và ẩn dụ để tăng chiều sâu cảm xúc. Ngôn ngữ trong sáng, cô đọng, đậm chất cổ điển góp phần thể hiện rõ tâm thế người trí thức xưa: trọng đạo, yêu nước, và luôn ưu tư về vận mệnh đất nước. Tác phẩm là lời tự sự đầy trăn trở, đồng thời là tiếng nói nhân văn sâu sắc về giá trị của tri thức và đạo lý trong xã hội. Bài thơ phản ánh đạo học sa sút khi nhiều người chán nản, bỏ dở việc học, mục đích học hành trở nên thực dụng, lệch lạc, dạy học để cầu tiền bạc, thi cử để cầu danh lợi, chứ không phải nhằm mục đích đào tạo nhân tài cho đất nước hay lập công, lập danh để làm vẻ vang cho quê hương, góp sức mình cho sự nghiệp của dân tộc. Qua đó, tác giả thể hiện tâm trạng tiếc nuối, xót xa khi bản thân ông vừa là người chứng kiến, vừa là người trực tiếp trải qua thời đại Nho học suy tàn, giá trị của việc học không còn được đề cao.

Câu 2:

Trong xã hội hiện đại, tri thức đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển cá nhân và tiến bộ của cả cộng đồng. Vì vậy, học tập không chỉ là quyền lợi mà còn là trách nhiệm lớn lao của mỗi học sinh – thế hệ làm chủ tương lai đất nước. Tuy nhiên, ý thức học tập của học sinh hiện nay đang có những biểu hiện đa dạng, phản ánh cả mặt tích cực lẫn hạn chế. Đây là vấn đề đáng được quan tâm và suy ngẫm sâu sắc.

Ý thức học tập là sự tự giác, chủ động, nghiêm túc trong việc tiếp thu kiến thức, rèn luyện kỹ năng và hoàn thiện bản thân qua quá trình học tập. Học sinh có ý thức học tập tốt là những người không chỉ chăm chỉ làm bài, nghe giảng đầy đủ mà còn biết đặt câu hỏi, tìm tòi tri thức vượt ra ngoài sách vở, luôn có tinh thần cầu tiến và thái độ tích cực đối với việc học. Thực tế hiện nay cho thấy, nhiều học sinh đã thể hiện tinh thần học tập rất đáng ghi nhận: tích cực tham gia hoạt động ngoại khóa học thuật, chủ động học tập qua nhiều phương tiện hiện đại, có tinh thần hợp tác trong học nhóm và ứng dụng kiến thức vào thực tế cuộc sống.

Tuy nhiên, bên cạnh những tín hiệu đáng mừng, vẫn còn không ít học sinh bộc lộ sự thờ ơ, thiếu trách nhiệm với việc học. Một bộ phận không nhỏ học sinh học đối phó, chỉ quan tâm đến điểm số mà không thực sự hiểu kiến thức, học vì áp lực từ gia đình hoặc thi cử chứ không xuất phát từ nhu cầu nội tại. Thậm chí, có học sinh lười học, sa vào các tệ nạn như game online, mạng xã hội, dẫn đến kết quả học tập sa sút. Nguyên nhân có thể xuất phát từ sự buông lỏng quản lý của gia đình, môi trường học chưa đủ hấp dẫn, hoặc do học sinh thiếu mục tiêu và động lực học tập rõ ràng.

Ý thức học tập kém không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả học tập cá nhân mà còn là rào cản lớn trên con đường phát triển toàn diện. Ngược lại, nếu mỗi học sinh đều ý thức được vai trò và trách nhiệm học tập của mình, điều đó sẽ tạo nên một thế hệ công dân có năng lực, bản lĩnh và trách nhiệm với tương lai của đất nước.

Để nâng cao ý thức học tập của học sinh, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa nhà trường, gia đình và xã hội. Thầy cô cần đổi mới phương pháp dạy học để khơi gợi hứng thú và tư duy độc lập của học sinh. Gia đình cần tạo môi trường học tập tích cực và quan tâm đúng mức đến con cái. Bản thân mỗi học sinh cũng cần đặt ra mục tiêu rõ ràng, biết tự giác, rèn luyện tinh thần vượt khó và học tập không ngừng.

Tóm lại, ý thức học tập là yếu tố then chốt quyết định chất lượng giáo dục và sự phát triển bền vững của xã hội. Học sinh hôm nay là chủ nhân tương lai của đất nước, vì thế, cần nuôi dưỡng ý thức học tập vững vàng ngay từ bây giờ để tự hoàn thiện bản thân và góp phần xây dựng quê hương ngày càng giàu đẹp.

Câu 1.

Thể thơ: Thất ngôn bát cú Đường luật.

Câu 2. 

Đề tài: Đạo học/ Sự suy tàn của Nho học.

Câu 3. 

Tác giả cho rằng "Đạo học ngày nay chán lắm rồi" vì đạo học không còn được coi trọng như trước. Việc học hành sa sút, nhiều người chán chường, lựa chọn bỏ học, sĩ khí giảm sút và mục tiêu của việc học không còn vì đạo lí hay trí tuệ mà đã trở nên thực dụng, chạy theo danh lợi. 

Câu 4. 

- Những từ láy được sử dụng trong văn bản: lim dim, nhấp nhổm, rụt rè, liều lĩnh.

- Nhận xét: Những từ láy kể trên có tác dụng gợi tả một cách chân thực sự uể oải khi chẳng có người mua sách, sự sốt ruột khi không có người theo học, sự dè dặt, e ngại và sự bất chấp của những sĩ tử thời bấy giờ. Tất cả những chi tiết ấy đã góp phần tạo nên bối cảnh thực tiễn Nho học suy tàn. 

Câu 5. 

Nội dung: Bài thơ đã khắc họa thành công bối cảnh đạo học suy tàn cuối thế kỉ XIX, đầu thế kỉ XX, qua đó, thể hiện nỗi buồn, sự chua xót của tác giả khi việc học hành không được coi trọng, sĩ khí của những nhà Nho giảm sút, con người chạy theo lợi ích thực dụng thay vì những lý tưởng cao đẹp. 

a. Việc anh H viết đơn kiến nghị được coi là thực hiện quyền tham gia quản lý nhà nước và quản lý xã hội vì:

- Quyền đóng góp ý kiến: Công dân có quyền đóng góp ý kiến, kiến nghị với cơ quan nhà nước về các vấn đề liên quan đến đời sống cộng đồng. Hành động viết đơn của anh H thể hiện sự chủ động thực hiện quyền này.

- Thể hiện trách nhiệm công dân: Anh H đã thể hiện trách nhiệm của mình đối với môi trường sống tại khu phố, đề xuất các biện pháp cụ thể để giải quyết vấn đề. Điều này không chỉ là quyền mà còn là trách nhiệm của công dân trong việc xây dựng xã hội.

- Góp phần nâng cao hiệu quả quản lý: Kiến nghị của anh H có thể giúp chính quyền địa phương phát hiện và giải quyết kịp thời vấn đề trong quản lý rác thải, từ đó nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân.

b. Theo em, để quyền tham gia quản lý nhà nước và xã hội của công dân được đảm bảo, chính quyền địa phương cần phải:

- Tiếp nhận và xử lý ý kiến: Chính quyền cần tiếp nhận đơn kiến nghị của anh H một cách nghiêm túc, đánh giá tính khả thi của các đề xuất và triển khai các biện pháp phù hợp.

- Phản hồi rõ ràng: Chính quyền nên thông báo cho anh H và cộng đồng khu phố về kế hoạch xử lý kiến nghị, bao gồm lộ trình thực hiện, nguồn lực cần thiết, và thời gian hoàn thành.

- Tạo kênh giao tiếp hiệu quả: Thiết lập các kênh chính thức như hộp thư góp ý, trang web hoặc ứng dụng để công dân dễ dàng gửi ý kiến, kiến nghị về các vấn đề khác nhau.

- Tăng cường tuyên truyền: Tổ chức các buổi họp dân hoặc tuyên truyền để khuyến khích người dân tham gia góp ý và nâng cao ý thức về vai trò của mình trong quản lý nhà nước và xã hội.

- Đảm bảo minh bạch và công bằng: Đảm bảo mọi ý kiến của công dân, không phân biệt địa vị hay mối quan hệ, đều được xem xét một cách công bằng và khách quan.

- Việc anh K mở công ty tại tỉnh E vẫn là thực hiện quyền bình đẳng của công dân trong lĩnh vực kinh tế.

+ Quyền tự do kinh doanh và tiếp cận đầu tư: Anh K có quyền tự do lựa chọn kinh doanh trong lĩnh vực mà anh có kiến thức và năng lực. Việc anh thu hút được đầu tư từ nhà đầu tư nước ngoài là một cơ hội mà anh có thể tận dụng, không có gì sai trái trong việc này. Các doanh nghiệp khác trong tỉnh cũng có quyền tiếp cận các nguồn đầu tư, miễn là tuân thủ quy định pháp luật.

+ Quyền tiếp cận công bằng với nguồn lực: Dù một số công ty khác cho rằng anh K được ưu ái, nhưng việc tiếp cận nguồn lực như vốn đầu tư hay thị trường khách hàng lớn là một phần của môi trường kinh doanh cạnh tranh. Nếu các công ty khác muốn phát triển, họ cũng có thể tìm cách nâng cao năng lực cạnh tranh và thu hút đầu tư, điều này là bình đẳng trong một nền kinh tế thị trường.

+ Tạo cơ hội cho lao động địa phương: Công ty của anh K tạo ra nhiều việc làm và thúc đẩy sự đổi mới trong ngành công nghệ tại tỉnh E, góp phần phát triển kinh tế địa phương.

Câu thơ “Em nhớ anh nát cả ruột gan” là một ví dụ tiêu biểu cho hiện tượng phá vỡ ngôn ngữ thông thường nhằm biểu đạt cảm xúc mạnh mẽ, sâu sắc.Trong lời ăn tiếng nói hằng ngày, “nhớ” là trạng thái tình cảm nhẹ nhàng, sâu lắng. Tuy nhiên, khi đặt trong câu thơ này, “nhớ” được nâng lên thành một cảm xúc mãnh liệt đến mức “nát cả ruột gan”. Đây là cách nói cường điệu, phá vỡ logic ngôn ngữ thông thường, nhưng lại có tác dụng lớn về mặt biểu cảm. Nó khiến nỗi nhớ không chỉ là cảm xúc mà trở thành nỗi đau thể xác, làm tan nát nội tâm, thể hiện sự khắc khoải, day dứt của người con gái đang yêu.Như vậy, hiện tượng phá vỡ ngôn ngữ thông thường trong câu thơ đã góp phần nhấn mạnh chiều sâu cảm xúc, giúp người đọc cảm nhận được tình yêu da diết, mãnh liệt và đầy ám ảnh của nhân vật trữ tình.

Hai dòng thơ :

“Ngẫm thân em chỉ bằng thân con bọ ngựa,

Bằng con chẫu chuộc thôi”

thể hiện nỗi niềm chua xót và tự ti của người phụ nữ trong xã hội phong kiến xưa. Hình ảnh “con bọ ngựa”, “con chẫu chuộc” là những loài vật bé nhỏ, dễ bị coi thường, tượng trưng cho thân phận thấp kém, mong manh của người phụ nữ. Cách so sánh ấy vừa giản dị, mộc mạc, vừa gợi nỗi đau âm thầm của họ trước cuộc sống đầy bất công và áp đặt. Người phụ nữ không có quyền tự quyết định cuộc đời mình, phải chịu sự chi phối của lễ giáo và định kiến xã hội. Qua đó, em cảm nhận được sự thương cảm, trân trọng và khâm phục trước khát vọng sống, khát vọng được yêu thương, được tự do của người phụ nữ trong ca dao xưa.

"Thân em như tấm lụa đào,

Phất phơ giữa chợ biết vào tay ai."

=>Câu ca dao thể hiện nỗi băn khoăn, lo lắng của người phụ nữ xưa trong việc lựa chọn hôn nhân, khi số phận của họ phần lớn phụ thuộc vào sự sắp đặt của người khác.

Trong xã hội truyền thống, quan niệm “Cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy” từng là nguyên tắc sống phổ biến, đặc biệt trong việc hôn nhân. Câu nói này thể hiện vai trò quyết định của cha mẹ trong việc lựa chọn bạn đời cho con cái. Tuy nhiên, trong xã hội hiện đại, quan niệm này đang được nhìn nhận lại với nhiều ý kiến trái chiều

Về mặt tích cực, quan niệm trên xuất phát từ lòng yêu thương và mong muốn con cái có được cuộc sống hạnh phúc, ổn định. Cha mẹ thường có kinh nghiệm sống, có cái nhìn thực tế, cân nhắc kỹ về gia cảnh, tính cách và phẩm chất của người bạn đời để giúp con tránh sai lầm. Ở một số trường hợp, sự lựa chọn của cha mẹ đã mang lại hôn nhân bền vững và hòa thuận.

Tuy nhiên, “Cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy” cũng bộc lộ nhiều hạn chế. Hôn nhân là chuyện cả đời, là sự gắn bó giữa hai con người, không chỉ dựa vào sự sắp đặt mà cần tình yêu, sự thấu hiểu và đồng thuận giữa hai bên. Khi cha mẹ áp đặt, không quan tâm đến cảm xúc và mong muốn của con, hôn nhân có thể trở thành gánh nặng. Nhiều cuộc hôn nhân không xuất phát từ tình yêu chân thành dễ dẫn đến mâu thuẫn, ly hôn, hoặc sống trong đau khổ, mất phương hướng.

Trong thời đại hiện nay, khi tư duy về quyền tự do cá nhân và bình đẳng ngày càng được đề cao, mỗi người cần được quyền tự quyết định tương lai của mình, đặc biệt là trong hôn nhân – một việc hệ trọng. Tuy vậy, con cái cũng nên lắng nghe ý kiến của cha mẹ, vì đó là sự quan tâm chân thành từ những người từng trải. Quan trọng là sự đối thoại, tôn trọng lẫn nhau giữa các thế hệ để đi đến quyết định đúng đắn và phù hợp nhất.

Tóm lại, quan niệm “Cha mẹ đặt đâu con ngồi đấy” cần được nhìn nhận một cách linh hoạt trong xã hội hiện đại. Thay vì áp đặt, cha mẹ nên định hướng, đồng hành cùng con trong việc lựa chọn bạn đời, để hôn nhân không chỉ là sự kết nối giữa hai gia đình mà còn là sự gắn bó giữa hai tâm hồn.