1. THU THẬP DỮ LIỆU
Có nhiều cách để thu thập dữ liệu, chẳng hạn: quan sát, lập phiếu điều tra (phiếu hỏi), tiến hành phỏng vấn, ... hoặc thu thập từ những nguồn có sẵn như sách, báo, internet, ...
Ví dụ 1.
Dữ liệu về | Phương pháp có thể sử dụng |
Lịch sử, địa lí | Thu thập từ nguồn có sẵn |
Thực tiễn (tài chính, môi trường, ...) | Phỏng vấn, lập phiếu hỏi, ... |
Mức độ hài lòng của khách hàng | Quan sát, lập phiếu khảo sát, ... |
Nhận xét: Chúng ta cần tìm phương pháp phù hợp với lĩnh vực, mục đích cần thu thập.
2. PHÂN LOẠI DỮ LIỆU
Việc sắp xếp thông tin theo những tiêu chí nhất định được gọi là phân loại dữ liệu.
Dựa trên tiêu chí định tính và định lượng, ta có thể phân loại các dữ liệu thành hai loại:
⚡ Dữ liệu định lượng: được biểu diễn bằng số thực;
+ Loại rời rạc là dữ liệu chỉ nhận hữu hạn giá trị hoặc biểu thị số đếm.
Ví dụ: cỡ giày, số học sinh, số ngày công, số vật nuôi, ...
+ Loại liên tục là dữ liệu có thể nhận mọi giá trị trong một khoảng nào đó.
Ví dụ: chiều dài, khối lượng, thu nhập, thời gian, ...
⚡ Dữ liệu định tính: được biểu diễn bằng từ, chữ cái, kí hiệu, ...
+ Dữ liệu định danh là dữ liệu thể hiện cách gọi tên.
Ví dụ: giới tính, màu sắc, nơi ở, nơi sinh,...
+ Dữ liệu biểu thị thứ bậc là dữ liệu thể hiện sự hơn kém.
Ví dụ: mức độ hài lòng, trình độ tay nghề, khối lớp, ...
3. TÍNH HỢP LÍ CỦA DỮ LIỆU
Để kiểm tra tính hợp lí của dữ liệu, chúng ta có thể dựa vào các mối liên hệ toán học cơ bản giữa các số liệu.
Ví dụ, để đảm bảo dữ liệu là hợp lí, nó cần thỏa mãn các tiêu chí toán học đơn giản sau:
+ Tính tổng thể: Tổng của tất cả các số liệu thành phần phải bằng số liệu của toàn thể.
+ Tính bộ phận: Số lượng của bộ phận phải nhỏ hơn số lượng của toàn thể.
Ví dụ 2. Một nông trại có tổng cộng 50 con gia cầm, bao gồm gà và vịt. Người quản lý nông trại thống kê số lượng từng loại như sau:
Số lượng gà: 30 con;
Số lượng vịt: 25 con.
Hỏi những số liệu mà người quản lý nông trại nêu ra đã chính xác chưa? Vì sao?
Trả lời:
Tổng số gia cầm theo thống kê là: 30 con (gà) + 25 con (vịt) = 55 con.
Tuy nhiên, nông trại chỉ có tổng cộng 50 con gia cầm.
Vì 55 con (tổng số gia cầm theo thống kê) khác 50 con (tổng số gia cầm thực tế của nông trại), nên số liệu mà người quản lý nông trại nêu ra là chưa hợp lí.
