Lý thuyết Bài 5. Ấn Độ từ thế kỉ IV đến giữa thế kỉ XIX SVIP

I. ẤN ĐỘ DƯỚI THỜI CÁC TRIỀU ĐẠI PHONG KIẾN

1. Điều kiện tự nhiên

a. Vị trí địa lí:

- Ấn Độ nằm trên một bán đảo lớn ở Nam Á.

- Ba mặt giáp biển.

- Phía Bắc có dãy Hi-ma-lay-a ngăn cách với các khu vực khác.

Hình 1. Bản đồ Ấn Độ

b. Địa hình:

- Đồng bằng Ấn - Hằng màu mỡ ở phía Bắc.

- Cao nguyên Đê-can với diện tích rộng lớn ở Tây Nam.

Hình 2. Bản đồ cao nguyên Đê-can

c. Khí hậu: Phong phú và đa dạng.

=> Điều kiện tự nhiên thuận lợi thúc đẩy sự phát triển nông nghiệp và kinh tế thời phong kiến.

2. Vương triều Gúp-ta

a. Thành lập:

- Do vua San-đra Gúp-ta I thống nhất đất nước, sáng lập vào đầu thế kỉ IV.

Hình 3. Tượng mô tả San-đra Gúp-ta I trong trang phục hoàng tộc, được tạo từ đá sa thạch trong thời kỳ Gúp-ta

b. Chính trị:

- Tiến hành thống nhất phần lớn bán đảo Ấn Độ, .

- Mở rộng lãnh thổ khắp lưu vực sông Hằng.

c. Kinh tế:

- Nông nghiệp: Sử dụng công cụ sắt, xây nhiều công trình thủy lợi.

- Thủ công nghiệp và thương mại phát triển: Quan hệ buôn bán với Ả Rập và Đông Nam Á.

Hình 3. Bản đồ thương mại Ấn Độ cổ - thể hiện các tuyến giao thương quan trọng trải dài trên đất nước Gúp-ta, nối kết nội địa với Trung Á, Ả Rập và Đông Nam Á

“Thời Gúp-ta, thương mại trong nước và quốc tế phát triển mạnh mẽ. Ấn Độ thiết lập các tuyến buôn bán đường bộ và đường biển với Trung Á, Ả Rập, Đông Nam Á. Các mặt hàng như tơ lụa, gia vị, ngà voi và đá quý được trao đổi rộng rãi.”

Ngồn: Lịch sử thế giới cổ trung đại

d. Xã hội:

- Đời sống người dân ổn định hơn trước.

=> Thời kì thịnh đạt của Ấn Độ.

3. Vương triều Hồi giáo Đê-li

a. Thành lập:

- Do người Hồi giáo gốc Thổ Nhĩ Kì lập nên sau khi chiếm miền Bắc Ấn Độ (1206).

b. Chính trị:

- Vua nắm quyền tối cao, chia đất nước thành các khu vực hành chính.

- Quan lại chủ yếu là người Hồi giáo, người Hin-đu bị hạn chế quyền lực.

- Hoạt động xâm chiếm lãnh thổ các tiểu quốc trong khu vực Nam Ấn được đẩy mạnh.

Hình 4. Tháp chiến thắng cao 73 m được xây dựng từ cuối thế kỉ XII thuộc vương triều Hồi giáo Đê-li

c. Kinh tế:

- Nông nghiệp phát triển và được nhà nước khuyến khích, đặc biệt là nghề trồng lúa.

- Thủ công nghiệp, thương mại và hệ thống thành thị phát triển mạnh.

“Dưới thời Vương triều Hồi giáo Đê-li, thương mại phát triển mạnh, nhiều thành thị và hải cảng sầm uất xuất hiện. Ấn Độ trở thành trung tâm trung chuyển hàng hóa giữa phương Đông và phương Tây. Giao thương với các nước Ả Rập, Trung Á và Đông Nam Á được mở rộng.”

Nguồn: Lịch sử văn minh Ấn Độ

d. Xã hội:

- Mâu thuẫn tôn giáo - sắc tộc gay gắt, nhiều cuộc nổi dậy của nhân dân chống triều đình.

4. Vương triều Mô-gôn

a. Thành lập:

- Do người Hồi giáo tự xưng hậu duệ Mông Cổ, lật đổ triều Đê-li đầu thế kỉ XVI.

b. Chính trị:

- Tổ chức bộ máy hành chính thống nhất từ Trung ương đến địa phương.

- Vua trực tiếp bổ nhiệm quan lại, sửa đổi luật pháp, chia đất nước thành 15 tỉnh.

Hình 5. Bức minh họa toàn cảnh ngai vàng triều đình Mô-gôn

c. Kinh tế:

- Thi hành các chính sách ruộng đất, thuế hợp lý.

- Trồng thêm nhiều loại cây mới, phát triển thủ công nghiệp và thương mại.

d. Xã hội:

- Hạn chế phân biệt tôn giáo, sắc tộc - xây dựng khối hòa hợp dân tộc.

- Bảo vệ quyền lợi người dân, khuyến khích văn hóa, nghệ thuật.

=> Kết thúc: Giữa thế kỉ XIX, thực dân Anh xâm lược, vương triều Mô-gôn sụp đổ.

Hình 6. Tranh minh họa quân đội Môn-gô đối đầu với quân xâm lược Anh

II. THÀNH TỰU VĂN HOÁ TIÊU BIỂU CỦA ẤN ĐỘ TỪ THẾ KỈ IV ĐẾN GIỮA THẾ KỈ XIX

1. Tôn giáo

- Đạo Bà-la-môn phát triển thành Hin-đu giáo.

Hình 7. Đền Ách-sa-đam (Niu Đê-li) - công trình tiêu biểu của Hin-đu giáo.

- Phật giáo phân hóa thành hai nhánh: Tiểu thừa và Đại thừa.

- Đạo Hồi du nhập từ thế kỉ XIII và trở thành tôn giáo lớn dưới các triều đại Hồi giáo.

2. Chữ viết và văn học

- Chữ Phạn trở thành hệ thống chữ viết chuẩn mực để sáng tác văn học.

- Văn học phong phú, với nhiều tác phẩm đề cao lòng nhân ái, tình yêu đôi lứa và đạo đức con người.

Hình 8. Chữ Phạn khắc trên các khối đá

3. Kiến trúc và điêu khắc

- Nghệ thuật kiến trúc - điêu khắc chịu ảnh hưởng sâu sắc của Phật giáo, Hin-đu giáo và Hồi giáo.

- Xuất hiện nhiều công trình nổi tiếng như: chùa hang A-gian-ta, đền tháp Hin-đu, và lăng Taj Mahal.

Hình 9. Phù điêu Phật tại chùa hang A-gian-ta

Chùa hang A-gian-ta là quần thể chùa Phật giáo nổi tiếng tại bang Ma-ha-ra-xtra (Ấn Độ) được tạc vào vách đá từ thế kỉ II trước Công nguyên đến thế kỉ VII. Nơi đây gồm 30 hang động với kiến trúc độc đáo và các bức tranh tường tuyệt đẹp mang đậm phong cách nghệ thuật Phật giáo.

=> Văn hóa Ấn Độ tiếp tục được truyền bá và ảnh hưởng ra bên ngoài, đặc biệt ảnh hưởng đến khu vực Đông Nam Á.