Lý thuyết Bài 12. Chiến tranh thế giới thứ nhất (1914 - 1918) và Cách mạng tháng Mười Nga năm 1917 (P1) SVIP

I. CHIẾN TRANH THẾ GIỚI THỨ NHẤT (1914 - 1918)

1. Nguyên nhân

a. Nguyên nhân sâu xa:

- Cuối thế kỉ XIX - đầu thế kỉ XX, so sánh lực lượng giữa các nước đế quốc thay đổi do sự phát triển không đồng đều về kinh tế.

- Mâu thuẫn gay gắt về vấn đề thuộc địa:

+ Các nước đế quốc “già” (Anh, Pháp) sở hữu nhiều thuộc địa.

Hình 1. Bản đồ hệ thống thuộc địa của Anh

+ Các nước đế quốc “trẻ” (Đức) có tiềm lực kinh tế mạnh nhưng có ít thuộc địa.

Hình 2. Bản đồ hệ thống thuộc địa của Đức

=> Hình thành hai khối quân sự đối lập:

+ Khối Liên minh: Đức, Áo - Hung, I-ta-li-a (1882).

+ Khối Hiệp ước: Anh, Pháp, Nga (1907).

b. Nguyên nhân trực tiếp:

- Căng thẳng chính trị ở Ban-căng (1912 - 1913).

- Sự kiện thái tử Áo - Hung bị ám sát tại Xéc-bi (28 - 6 - 1914). => Áo - Hung tuyên chiến với Xéc-bi, Đức tuyên chiến với Nga (1 - 7 - 1914).

=> Chiến tranh lan rộng và trở thành chiến tranh thế giới.

Hình 3. Vợ chồng Thái tử Áo-Hung trước khi bị ám sát

2. Các giai đoạn của Chiến tranh thế giới thứ nhất

a. Giai đoạn thứ nhất (1914 - 1915):

- Tháng 7 - 1914, Đức tuyên chiến với Nga, sau đó tuyên chiến với Pháp, mở đầu cho một cuộc chiến tranh quy mô lớn.

- Các cuộc chiến chủ yếu diễn ra ở châu Âu, đặc biệt là ở Mặt trận phía Tây (Pháp - Đức) và Mặt trận phía Đông (Đức - Nga).

- Chiến tranh mang tính chất giằng co, tiêu hao sinh lực và vật chất của cả hai phe.

- Các bên tham chiến:

+ Khối Liên minh: Đức, Áo - Hung, Thổ Nhĩ Kì,…

+ Khối Hiệp ước: Nga, Anh, Pháp,...

Hình 4. Những người lính viễn chinh Anh còn sống sót sau trận chiến (9 - 1915)

b. Giai đoạn thứ hai (1916 - 1918):

- Tháng 3 - 1917, Cách mạng dân chủ tư sản bùng nổ ở Nga.

- Tháng 11 - 1917, Cách mạng Tháng Mười Nga thành công.

- Năm 1918, nước Nga Xô viết ký Hiệp ước Brét-xơ Li-tốp-xcơ, rút khỏi chiến tranh.

- Tháng 4 - 1917, Mỹ chính thức tham gia chiến tranh, đứng về phía khối Hiệp ước, làm thay đổi tương quan lực lượng trên chiến trường.

- Ngày 11 - 11 - 1918, Đức buộc phải ký hiệp định đầu hàng vô điều kiện.

=> Chiến tranh thế giới thứ nhất kết thúc với thất bại của phe Liên minh.

Hình 5. Đức và phe Hiệp ước ký kết Hiệp định đình chiến (11 - 11 - 1918)

3. Hậu quả và tác động

a. Kết quả:

- Đây là cuộc chiến tranh đế quốc phi nghĩa đối với cả hai bên tham chiến.

- Khối Hiệp ước giành thắng lợi.

b. Hậu quả và tác động:

- Hậu quả kinh tế - xã hội:

+ Châu Âu bị tàn phá nghiêm trọng (làng mạc, đường sá, nhà máy,...) trở thành con nợ của Mĩ.

Hình 6. Một thành phố tại Bỉ bị Đức tàn phá sau chiến tranh

+ Mĩ thu được nhiều lợi ích từ chiến tranh: Buôn bán vũ khí, không bị tàn phá, thu nhập quốc dân, vốn đầu tư nước ngoài tăng mạnh.

+ Nhật Bản mở rộng ảnh hưởng: Chiếm một số đảo của Đức, vị thế ở Đông Nam Á và Thái Bình Dương được tăng cường.

- Thống kê số liệu về tổn thất sau chiến tranh:

+ Số nước tham chiến: 38 nước.

+ Số người thiệt mạng: 10 triệu người.

+ Số người bị thương: 20 triệu người.

+ Thiệt hại về kinh tế: 85 tỉ đô la Mĩ.

- Tác động chính trị:

+ Cách mạng Tháng Mười Nga (1917) thành công.

+ Nhà nước Xô viết ra đời.

=> Đánh dấu bước ngoặt lớn trong cục diện chính trị thế giới.

Hình 7. Cách mạng tháng Mười Nga thành công (1917)