Bài 6. Thạch quyển, thuyết kiến tạo mảng SVIP

1. Thạch quyển

- Khái niệm: Thạch quyển là lớp vỏ rắn chắc bao gồm:

+ Vỏ Trái Đất.

+ Một phần mỏng phía trên của lớp manti (manti trên).

Cấu tạo của Trái Đất

- Độ dày trung bình: Khoảng 100 km.

- Cấu tạo: Gồm các loại đá khác nhau, tạo nên nền tảng cứng của bề mặt Trái Đất.

- Ranh giới phía dưới: Tiếp xúc với lớp manti quánh dẻo → tạo điều kiện cho thạch quyển có thể di chuyển trượt trên lớp đó. 

2. Thuyết kiến tạo mảng

Bản đồ các mảng kiến tạo trên Trái Đất

Nội dung

- Thuyết kiến tạo mảng giải thích hiện tượng:

+ Thạch quyển bị vỡ ra thành các mảng kiến tạo (mảng thạch quyển).

+ Các mảng này không đứng yên, mà luôn dịch chuyển chậm chạp trên lớp manti quánh dẻo bên dưới.

- Sự chuyển dịch của các mảng kiến tạo là nguyên nhân chính gây ra:

+ Động đất.

+ Núi lửa.

+ Hiện tượng kiến tạo (uốn nếp, đứt gãy địa hình).

- Các dạng tiếp xúc giữa các mảng kiến tạo:

+ Mảng xô vào nhau: Hai mảng tiếp xúc và xô ép vào nhau, gây nén ép và uốn nếp địa hình.

✔ Trường hợp 1: Hai mảng lục địa xô nhau → hình thành dãy núi lục địa cao.

Hai mảng xô ép vào nhau tạo thành địa hình núi cao

✔ Trường hợp 2: Mảng lục địa xô mảng đại dương → mảng đại dương nhẹ hơn bị hút chìm dưới mảng lục địa → hình thành vực biển sâu hoặc dãy núi ven biển cao.

Mảng lục địa và mảng đại dương xô vào nhau

Dãy núi An-đét hình thành do mảng Nam Mỹ xô vào mảng Na-xca

📌 Ở Nhật Bản, mảng Thái Bình Dương bị hút chìm dưới mảng Á – Âu → tạo ra rãnh sâu Ma-ri-a-na và chuỗi núi lửa Nhật Bản. Rãnh Ma-ri-a-na được biết đến là một trong những khu vực dưới nước sâu nhất trên trái đất, với chiều rộng khoảng 70 km, dài 2550 km, điểm sâu nhất là vực thẳm Challenger sâu khoảng khoảng 11 km. 

Vực thẳm Challenger ở Dãy Ma-ri-a-na

+ Mảng tách xa nhau:

✔ Hai mảng tách rời nhau, tạo nên vết nứt lớn trên bề mặt.

✔ Mắc-ma từ manti phun trào lên qua các vết nứt, nguội đi thành đá, hình thành dãy núi giữa đại dương hoặc núi lửa.

Mảng lục địa và mảng lục địa tách xa nhau