I. Biển và đại dương thế giới

1. Đại dương

- Đại dương là vùng nước mặn rất rộng lớn, bao phủ khoảng 71% bề mặt Trái Đất.

- Đại dương nối liền các châu lục, tạo thành một hệ thống nước toàn cầu liên thông.

- Có 4 đại dương chính:

+ Thái Bình Dương – lớn nhất (chiếm gần 50%).

+ Đại Tây Dương.

+ Ấn Độ Dương.

+ Bắc Băng Dương – nhỏ nhất.

Các đại dương trên Trái Đất

2. Biển và vịnh biển

- Biển là phần nước mặn thuộc đại dương, nhưng nằm gần bờ và có đặc điểm riêng (về nhiệt độ, độ muối…). Ví dụ: Biển Đông, Biển Nhật Bản, Biển Địa Trung Hải.

- Vịnh biển là phần biển lõm sâu vào đất liền.

- Ví dụ: Ở Việt Nam có các vịnh nổi tiếng như:

+ Vịnh Hạ Long, Bái Tử Long (miền Bắc).

+ Vịnh Nha Trang (miền Trung).

+ Vịnh Thái Lan (miền Nam).

II. Một số đặc điểm của môi trường biển

1. Nhiệt độ và độ muối

a. Nhiệt độ

- Nhiệt độ lớp nước mặt thay đổi theo vĩ độ:

+ Vùng nhiệt đới: 25°C – 30°C.

+ Vùng cực (như Bắc Băng Dương): có thể xuống –1,8°C.

- Nhiệt độ cũng thay đổi theo mùa:

+ Mùa hạ: nước ấm hơn.

+ Mùa đông: nước lạnh hơn.

- Do nhiệt độ khác nhau → ảnh hưởng đến đời sống sinh vật biển và sự tuần hoàn nước.

Nhiệt độ các đại dương (Nguồn: Dịch vụ Biến đổi Khí hậu Copernicus/ECMWF)

b. Độ muối

- Độ muối trung bình của nước biển khoảng 35‰.

- Độ muối không giống nhau ở mọi nơi, phụ thuộc vào:

+ Lượng mưa, nước sông đổ vào, bốc hơi.

+ Vùng khô nóng → bốc hơi mạnh → độ muối cao.

+ Vùng nhiệt đới ẩm hoặc gần sông lớn → độ muối thấp.

Độ muối các đại dương

2. Chuyển động của nước biển và đại dương

- Có 3 sự chuyển động của nước biển và đại dương: sóng, thủy triều, dòng biển.

a. Sóng biển

- Sóng biển là sự dao động tại chỗ của nước biển theo chiều thẳng đứng.

- Nguyên nhân chính: do gió thổi trên mặt biển. Gió càng mạnh → sóng càng to.

- Ở vùng biển khơi, sóng có thể cao từ 1,5 đến 3 mét, thậm chí 3 – 5 mét khi có bão.

Sóng biển

- Sóng thần: Là loại sóng cực lớn, do động đất hoặc núi lửa ngầm dưới biển gây ra. Sóng thần rất nguy hiểm.

📌 Ví dụ: Thảm họa kép động đất và sóng thần ở Nhật Bản năm 2011.

➝ Hơn 120.000 nhà ở đã bị phá hủy hoàn toàn, hơn 18.000 người mất tích và tử vong.

2. Thủy triều

- Là hiện tượng nước biển dâng lên và rút xuống theo chu kỳ.

- Do sức hút của Mặt Trăng và Mặt Trời.

- Vào ngày trăng tròn hoặc không trăng: nước dâng cao nhất và rút thấp nhất → triều cường.

- Những ngày trăng bán nguyệt: nước dâng hoặc rút ít hơn → triều kém.

Triều lên và triều xuống tại vịnh Fundy thuộc Bắc Mỹ

3. Dòng biển

- Dòng biển (hải lưu) là dòng nước chảy lớn trong biển và đại dương, giống như sông trên lục địa.

- Nguyên nhân: chủ yếu do gió thổi thường xuyên trên Trái Đất:

+ Gió Tín phong → dòng biển xích đạo.

+ Gió Tây → dòng biển hướng tây.

+ Gió mùa → dòng biển theo mùa.

- Gồm 2 loại dựa vào nhiệt độ:

+ Dòng biển nóng: chảy từ xích đạo về hai cực.

+ Dòng biển lạnh: chảy từ vùng cực về xích đạo.

Các dòng biển trên thế giới

- Ảnh hưởng đến:

+ Khí hậu ven biển.

+ Nguồn hải sản (nơi gặp dòng nóng – lạnh thường rất nhiều cá).