Bài 14. Đất trên Trái Đất SVIP

1. Khái niệm đất và vỏ phong hóa

a. Đất

- Khái niệm: Đất là lớp vật chất mỏng bao phủ bề mặt lục địa và đảo, hình thành do đá bị phong hóa (vỡ vụn).

- Thành phần đất gồm: chất khoáng, chất hữu cơ, nước và không khí.

- Độ phì: khả năng cung cấp dinh dưỡng, nước, khí, nhiệt cho cây trồng sinh trưởng.

b. Vỏ phong hóa

- Là lớp trên cùng của vỏ Trái Đất, hình thành do đá bị tác động bởi các yếu tố tự nhiên (nhiệt độ, nước, sinh vật,...).

- Có cấu trúc phân tầng rõ rệt theo chiều thẳng đứng (tầng đá gốc, tầng phong hóa, tầng đất mặt...).

Các tầng của đất

2. Các nhân tố hình thành đất

a. Đá mẹ 🪨

- Là vật liệu gốc tạo nên đất.

- Màu sắc, thành phần khoáng và cấu trúc của đá mẹ quyết định tính chất vật lí và hóa học của đất.

Ở vùng núi lửa Iceland, đá ba dan phong hóa tạo nên loại đất Andosol giàu khoáng chất, thích hợp cho nông nghiệp.

Đất Andosol (Đất núi lửa)

b. Khí hậu 🌦️

- Là yếu tố then chốt trong quá trình hình thành đất, ảnh hưởng đến cả đá mẹ, sinh vật và địa hình.

- Nhiệt độ và lượng mưa thúc đẩy quá trình phong hóa và chuyển hóa đá thành đất.

c. Địa hình ⛰️

- Ảnh hưởng đến nhiệt độ, độ ẩm và sự tích tụ vật liệu.

- Địa hình dốc → đất mỏng và dễ rửa trôi; thấp – bằng phẳng → đất dày, màu mỡ do được bồi tụ.

Đồng bằng sông Cửu Long có địa hình thấp và bằng phẳng → đất phù sa tích tụ nhiều → đất màu mỡ, thuận lợi cho trồng lúa nước.

Đất phù sa đồng bằng sồng Cửu Long thích hợp trồng lúa nước

d. Sinh vật 🌿

- Tham gia phá vỡ đá, cung cấp chất hữu cơ → hình thành đất và cung cấp dinh dưỡng.

- Rễ cây và thảm thực vật giúp giữ đất, ngăn xói mòn.

e. Thời gian 🕰️

Hình thành tuổi của đất, các loại đất tự nhiên đều cần có thời gian hình thành.

f. Con người 👨‍🌾

Không trực tiếp tạo đất, nhưng có ảnh hưởng mạnh đến sự biến đổi đất: làm đất bạc màu hoặc đất bị thoái hóa.

Tác động của con người ảnh hưởng đến đất