Bài 12. Nước biển và đại dương SVIP

1. Tính chất của nước biển và đại dương

a. Độ muối 🌊

- Nước biển chứa nhiều muối khoáng hòa tan, chủ yếu là muối ăn (NaCl).

- Độ muối trung bình của nước biển là 35‰, nhưng có thể biến đổi do:

+ Bốc hơi nhiều → tăng độ muối.

+ Mưa nhiều, sông đổ vào nhiều → giảm độ muối.

✔ Ví dụ: Biển Đỏ có độ muối cao tới 43‰ do bốc hơi mạnh, ít sông chảy vào.

- Độ muối thay đổi theo vĩ độ:

+ Thấp nhất ở vùng cực.

+ Cao nhất ở vùng chí tuyến (nhiệt độ cao → bốc hơi mạnh).

- Độ muối cũng thay đổi theo độ sâu, tùy thuộc điều kiện khí tượng – thủy văn tại chỗ.

b. Nhiệt độ 🌡️

- Nhiệt độ nước biển điều hòa hơn không khí, do nước hấp thụ và tỏa nhiệt chậm.

- Nhiệt độ trung bình bề mặt đại dương khoảng 17°C.

- Nhiệt độ thay đổi theo mùa: mùa hạ cao hơn mùa đông.

- Nhiệt độ giảm dần từ Xích đạo về hai cực.

- Nhiệt độ cũng giảm theo độ sâu: càng sâu → càng lạnh, nhất là ở đại dương.

2. Sóng, thủy triều, dòng biển

a. Sóng

- Khái niệm: Sóng là sự dao động của nước theo chiều thẳng đứng.

- Nguyên nhân: Sóng có nguồn gốc phát sinh từ gió. Gió càng mạng, sóng càng cao.

*Sóng thần: Là loại sóng lớn do động đất hoặc hoạt động kiến tạo dưới đáy biển, truyền theo chiều ngang, có thể cao trên 20m và tốc độ lan truyền rất nhanh.

Sóng thần ở Nhật Bản

b. Thủy triều

- Khái niệm: Thủy triều là hiện tượng nước biển dâng cao và hạ thấp theo quy luật hàng ngày.

Triều lên và triều xuống ở vịnh Fundy

- Nguyên nhân: Do lực hấp dẫn của Mặt Trăng, Mặt Trời và lực li tâm của Trái Đất.

- Biểu hiện: Triều lên – triều xuống xảy ra theo thời gian và không gian khác nhau.

+ Khi Mặt Trăng – Mặt Trời – Trái Đất thẳng hàng → triều cường (nước dâng cao nhất).

+ Khi 3 thiên thể vuông góc → triều kém (nước rút thấp nhất).

- Ngoài ra, khí áp, hình dạng đường bờ biển cũng ảnh hưởng đến biên độ thủy triều.

Nguyên lý hoạt động của thủy triều

c. Dòng biển

- Khái niệm: Dòng biển là dòng nước chảy trong biển và đại dương.

- Nguyên nhân: Các dòng biển sinh ra chủ yếu do các loại gió thường xuyên hoặc sự chệnh lệch nhiệt độ, độ muối,... giữa các vùng biển khác nhau. 

- Phân loại:

+ Dòng biển nóng xuất phát từ vùng có vĩ độ thấp chảy về vùng có vĩ độ cao.

+ Dòng biển lạnh xuất phát từ vùng vĩ độ cao về vùng có vĩ độ thấp.

- Ở vùng gió mùa hoạt động thường xuyên, xuất hiện các dòng biển thay đổi tính chất và đổi chiều theo mùa.

Các dòng biển trên thế giới

3. Vai trò của biển và đại dương đối với sự phát triển kinh tế - xã hội

- Cung cấp nhiều tài nguyên quý giá:

+ Sinh vật biển, khoáng sản (dầu mỏ, khí thiên nhiên, muối…).

+ Năng lượng tái tạo: sóng, gió, thủy triều,…

- Là môi trường cho hoạt động kinh tế – xã hội:

+ Đánh bắt, nuôi trồng thủy sản.

+ Giao thông vận tải biển.

+ Du lịch, nghỉ dưỡng ven biển.

- Góp phần điều hòa khí hậu, bảo tồn đa dạng sinh học toàn cầu.

➡ Tuy nhiên, tài nguyên biển có hạn và dễ bị tổn thương → cần được khai thác hợp lí, bền vững.