(4 điểm) Đọc văn bản sau và trả lời các câu hỏi:
CON CHIM VÀNG
(Trích)
[Lược một đoạn: Thằng Bào mười hai tuổi là đứa ở chăn trâu cho nhà thằng Quyên mười tuổi – con nhà chủ. Hai năm trước, mẹ Bào mắc nợ nhà này hai thúng thóc, nó đòi ngặt, Bào phải đến ở đợ. Một hôm nọ, có con chim cánh vàng như nghệ, mỏ đỏ như son, ngày nào cũng sà xuống cây trứng cá trước sân nhà. Thằng Quyên đứng dưới gốc dòm lên, nó yêu con chim và đòi mẹ bắt cho được. Bà chủ bèn sai thằng Bào tìm cách bắt con chim vàng cho cậu chủ. Nhưng bắt làm sao được, nó có cánh, vừa leo lên là nó bay vụt mất. Không bắt được chim, Bào bị bà chủ đánh đập, xỉa xói vô cùng tàn nhẫn. Bào đã phản kháng nhưng rồi nó sợ và vẫn cố gắng tìm cách bắt con chim vàng cho cậu chủ… ]
Quá căm tức thì chống lại, chống rồi Bào lại sợ. Bào đến thằng Quyên:
– Cậu, bữa nay thế nào tôi cũng bắt được con chim vàng cho cậu!
Thằng Quyên ngẩng đầu lên, mắt nó long lanh, ôm lấy Bào, nó hỏi: “Chừng nào?”. Bào đưa nhánh tre có sợi nhợ cho nó coi:
– Đây, bẫy gài đây cậu. Mà cậu cho một trái chuối chín đi!
Thằng Quyên nhảy tưng lên, rồi cắm cổ chạy thẳng vô buồng, bẻ luôn hai quả. Nó đưa hai quả chuối cau chín vàng khoe với Bào. Nó cười híp hai con mắt. Lần đầu tiên nó cúi đầu sát vào Bào, xem Bào buộc quả chuối vào bẫy. Suy nghĩ thế nào, nó quay ra, lắc đầu:
– Chim không ăn chuối đâu!
– Nó ăn chớ cậu! Phải chim hát bội, chim sâu đâu, con chim này nó ăn sâu mà ăn chuối nữa cậu. Tôi coi trâu, tôi thấy nó sà xuống vuờn chuối hoài.
Bỗng mẹ thằng Quyên nện guốc bước tới, nó trố mắt nhìn hai quả chuối cau, nó hét lên:
– Mày gạt con tao ăn cắp chuối hả?
Bào lui luôn mấy bước, nép mình vô tường, mặt lấm lét:
– Dạ thưa bà, con xin chuối chín làm mồi bắt chim cho cậu.
– Chuối tao cúng thổ thần, chuối tiền chuối bạc, chuối gì chuối cho chim ăn. Mày trèo lên cây bắt sống nó cho tao.
Mẹ thằng Quyên vừa chửi vừa nhìn quanh quất kiếm cây. Bào liệng cái bẫy, chạy mất…
Không còn cách nào hơn nữa, Bào quấn cây lá đầy mình, trèo sẵn lên cây từ sáng sớm. Nhánh cây trứng cá mềm quằn xuống. Bào thụt vô, dựa lưng vào cành to. Thằng Quyên đứng dưới hét lên:
– Mày ra ngoài nhánh chớ!
Bào run quá, chân cứ thấy nhột, nhìn xuống thấy chóng mặt. Vòm trời cao vút. Một chấm đen bay tới. Rõ là con chim vàng. Nó lượn mấy vòng, vừa sà cánh đáp, bỗng nó hốt hoảng vút lên kêu choe chóe.
Mẹ con nó chạy vô nhà ló đầu ra:
– Mày đừng rung chớ!
Mẹ thằng Quyên nhìn theo con chim mình vàng như nghệ mỏ đỏ như son không chớp mắt:
– Bào! “Con” nín thở cho êm con. Ráng con!
Con chim bay qua nhảy nhót trước mặt. Bào vừa thò tay, nó nhảy ra nhánh. Thằng Quyên há mồm hồi hộp:
– Bắt mau, mau!
– Đó, đó! Nó nhảy vô đó con, chụp, chụp!
Nghe tiếng nó là Bào thấy roi đòn đánh đập, thấy máu đổ như những trận đòn hôm trước. Bào cắn răng cho bớt run, nhè nhẹ thò tay ra, nhổm mình với tới, chụp dính con chim vàng. Chim chóe lên, mẹ con nó mừng quýnh, thằng Quyên nhảy dựng lên.
– Được chim rồi!
Vỗ tay bôm bốp. Bào có cảm giác như khi mình đuổi theo trâu bị sụp những hầm giếng cạn, ruột thót lên. Hai chân Bào sụp vào không khí, tay bơi bơi – Mặt Bào tối đen – Bào rơi xuống như trái thị. Mặt Bào đập vào gốc cây, máu, nước mắt đầm đìa cả mặt: “Trời ơi!” Con chim vàng cũng bị đập xuống đất, đầu bể nát. Trong cơn mê mê tỉnh tỉnh, Bào nghe văng vẳng tiếng guốc, nghe mẹ con thằng Quyên kêu: “Trời ơi!”.
Bào chống tay ngồi dậy, máu từ trên đầu chảy trên những chiếc lá quấn vào mình nhỏ giọt. Bào cố đem toàn lực vùng dậy, nhưng tay lại khuỵu xuống, đầu ngã xuống vũng máu. Mắt Bào chập chờn thấy bàn tay mẹ thằng Quyên thò xuống. Tay Bào với tới, với mãi, với mãi nhưng cũng chẳng với được ai.
Té ra, mẹ thằng Quyên thò tay nâng lấy xác con chim vàng. Bào lại nghe tiếng tắc lưỡi: “Trời! Con chim vàng của con tôi chết rồi!”.
(Nguyễn Quang Sáng)
Câu 1 (0.5 điểm): Xác định phương thức biểu đạt chính được sử dụng trong bài.
Câu 2 (0.5 điểm): Xác định tình huống truyện của đoạn trích.
Câu 3 (1.0 điểm): Đoạn trích được kể theo ngôi thứ mấy? Nêu tác dụng của ngôi kể.
Câu 4 (1.0 điểm): Phân tích ý nghĩa của chi tiết sau: “Mắt Bào chập chờn thấy bàn tay mẹ thằng Quyên thò xuống. Tay Bào với tới, với mãi, với mãi nhưng cũng chẳng với được ai.”.
Câu 5 (1.0 điểm): Nhận xét về nhân vật cậu bé Bào trong đoạn trích. Qua đó, tác giả gửi gắm tình cảm, thái độ gì?
Trong đoạn thơ trích từ bài Một khúc ca, nhà thơ Tố Hữu viết:
“Nếu là con chim, chiếc lá,
Thì con chim phải hót, chiếc lá phải xanh.
Lẽ nào vay mà không có trả,
Sống là cho, đâu chỉ nhận riêng mình?”
Qua những hình ảnh gần gũi và ngôn ngữ giản dị, Tố Hữu đã thể hiện một quan niệm sống cao đẹp: sống là để cho đi, là cống hiến, chứ không chỉ để nhận riêng phần mình.
Theo Tố Hữu, bất cứ sự sống nào tồn tại trên đời cũng phải có ích. Con chim sống là để hót, làm vui cho đời; chiếc lá sống là để xanh, góp phần làm đẹp và nuôi dưỡng cây. Con người cũng vậy, sống không chỉ để thụ hưởng mà phải biết đóng góp cho cộng đồng, cho xã hội. Đó là trách nhiệm, là đạo lý làm người.
Quan niệm “sống là cho” đề cao lối sống vị tha, biết sẻ chia và sống vì người khác. Trong một xã hội văn minh, những người biết cống hiến luôn được trân trọng và yêu quý. Họ sống không chỉ vì bản thân mà còn vì tập thể, vì tương lai của cộng đồng. Ngược lại, nếu sống ích kỷ, chỉ biết nhận mà không biết cho đi, con người sẽ trở nên nhỏ bé và cô đơn giữa cuộc đời rộng lớn.
Quan điểm sống của Tố Hữu mang giá trị giáo dục sâu sắc, đặc biệt với thế hệ trẻ ngày nay. Mỗi người, dù ở vị trí nào, cũng có thể cho đi – bằng hành động, tấm lòng, hay trí tuệ. Việc giúp đỡ bạn bè, tham gia công tác xã hội, học tập tốt để sau này góp phần xây dựng đất nước – đó chính là sống đẹp, sống có ích.
Tóm lại, quan niệm sống mà Tố Hữu thể hiện trong đoạn thơ là lời nhắn nhủ nhẹ nhàng nhưng sâu sắc: hãy sống để cống hiến, để góp phần làm cho cuộc đời này tốt đẹp hơn. Sống là cho đi – đó mới là cách sống ý nghĩa và bền vững nhất.
bạn tk
Suy nghĩ về quan niệm sống của Tố Hữu trong đoạn thơ “Một khúc ca”
Trong bài thơ “Một khúc ca”, Tố Hữu đã để lại những câu thơ sâu sắc về lẽ sống cao đẹp của con người:
“Nếu là con chim, chiếc lá,
Thì con chim phải hót, chiếc lá phải xanh.
Lẽ nào vay mà không có trả
Sống là cho, đâu chỉ nhận riêng mình?”
Qua đoạn thơ, Tố Hữu đã khẳng định một quan niệm sống đầy nhân văn: sống là để cống hiến, để mang lại giá trị cho cuộc đời chứ không phải chỉ biết hưởng thụ hay nhận riêng về mình. Hình ảnh "con chim", "chiếc lá" mang tính biểu tượng cao. Chim sinh ra để hót, lá sinh ra để xanh, con người sinh ra cũng phải có ích cho cộng đồng. Không ai sống trong thế giới này mà chỉ "vay" mà không có "trả", chỉ nhận mà không cho đi. Sống là sự sẻ chia, là trách nhiệm với người khác, là ý thức về sự gắn bó với cộng đồng và đất nước.
Quan niệm sống ấy rất phù hợp với đạo lý "Uống nước nhớ nguồn", "Lá lành đùm lá rách" của dân tộc Việt Nam. Nó nhắc nhở mỗi chúng ta hãy biết sống đẹp, sống có lý tưởng và sống vì người khác. Trong cuộc sống hiện đại, khi mà chủ nghĩa cá nhân có xu hướng lên cao, thì lời thơ của Tố Hữu lại càng có giá trị thức tỉnh: đừng chỉ chăm lo cho bản thân mà quên mất cộng đồng quanh mình.
Thực tế đã chứng minh, những con người sống vì người khác luôn để lại dấu ấn tốt đẹp. Họ có thể là bác sĩ nơi tuyến đầu chống dịch, là thầy cô ngày ngày miệt mài gieo con chữ, là những người bình thường nhưng sẵn sàng giúp đỡ người lạ khi gặp hoạn nạn. Chính họ là minh chứng rõ ràng nhất cho lẽ sống “cho đi” mà Tố Hữu gửi gắm.
Từ quan niệm sống ấy, bản thân em nhận ra rằng: sống đẹp không cần điều gì to tát, mà bắt đầu từ những việc nhỏ hằng ngày – như biết giúp đỡ người khác, chia sẻ với bạn bè, làm tròn trách nhiệm của mình. Chỉ khi biết cho đi, con người mới sống có ý nghĩa và hạnh phúc thật sự.
Tham khảo