Tư tưởng - tôn giáo:

- Tín ngưỡng thờ thần vẫn phổ biến trong nhân dân

- Phật giáo, Đạo giáo và Nho giáo đều được coi trọng

- Đặc biệt thời kì này đánh dấu sự ra đời của Phật giáo dân tộc với sự ra đời của Thiền phái Trúc Lâm yên Tử do Trần Nhân Tông sáng lập

Giáo dục và khoa học kĩ thuật:

- Giáo dục:

+ Năm 1253, Quốc Tử Giám được mở rộng và thu nhận cả con cái thường dân.

+ Trường tư cũng được mở nhiều ở làng, xã

- Khoa học - kĩ thuật:

+ Về sử học, Lê Văn Hưu biên soạn Đại Việt sử ký - bộ quốc sử đầu tiên của Đại Việt

+ Về Quân sự nổi tiếng có Binh thư yếu lược của Trần Quốc Tuấn

+ Về y học có Thiền sư Tuệ Tĩnh - là người đầu tiên xây dựng nền y học truyền thống của người Việt

+ Thiên văn học có Đặng Lộ, Trần Nguyên Đán

Văn học và nghệ thuật:

- Văn học: Nhiều tác phẩm văn học nổi tiếng ra đời như: Hịch tướng sĩ của Trần Quốc Tuấn, Phú sông bạch Đằng của Trương Hán Siêu…

- Nghệ thuật:

+ Các công trình kiến trúc tôn giáo được xây dựng khá nhiều như: tháp Phổ Minh, tháp Bình Sơn, chùa Thái Lạc…

+ Các tác phẩm điêu khắc bằng đá, chạm khắc gỗ được coi là kiệt tác nghệ thuật dân tộc

+ Hát chèo, múa rối nước phổ biến, nhiều nhặc cụ như trống cơm, sáo, tiêu, đàn cầm phổ biến vào thời kì này

Những nét độc đáo trong cuộc kháng chiến chống Tống giai đoạn thứ nhất:

- Chủ động tiến công địch, đẩy địch vào thế bị động.

- Tiêu hủy kho lương dự trữ của giặc rồi lui về phòng tuyến chống giặc.

Hiệp ước Giáp Tuất là một văn kiện bất bình đẳng, thể hiện sự yếu kém và đường lối sai lầm của triều đình nhà Nguyễn trong bối cảnh đất nước bị xâm lược. Nó không chỉ làm mất một phần lãnh thổ quan trọng mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho thực dân Pháp từng bước hoàn thành quá trình xâm lược Việt Nam. Đây là một bài học sâu sắc về tầm quan trọng của việc kiên quyết bảo vệ chủ quyền và độc lập dân tộc.

8 ngày đại lễ: Ngày Tết Nguyên đán (01 tháng Giêng Âm lịch); - Ngày thành lập Đảng Cộng sản Việt Nam (03-02); - Ngày Giỗ Tổ Hùng Vương (10-3 Âm lịch).và các ngày lễ thường

Em rút ra bài học

-Tinh thần yêu nước,đoàn kết dân tộc

-Chính sách đúng đắn,linh hoạt

-Lấy dân làm gốc

-Chuẩn bị lực lượng, thế trận vững chắc

-Tôn vinh trí tuệ,trọng dụng người tài

Các anh hùng dân tộc trong các thế kỷ XIV - XV:

• Trần Hưng Đạo (thế kỷ XIII - đầu XIV): vị tướng kiệt xuất, lãnh đạo quân dân Đại Việt 3 lần đánh bại quân Nguyên - Mông.
• Phạm Ngũ Lão (thế kỷ XIII - XIV): danh tướng nổi tiếng, lập nhiều chiến công trong kháng chiến chống Nguyên.
• Trần Quốc Toản (thế kỷ XIII): thiếu niên anh hùng, nổi tiếng với câu chuyện "bóp nát quả cam", hăng hái tham gia kháng chiến.
• Nguyễn Trãi (thế kỷ XV): danh nhân văn hóa thế giới, cố vấn xuất sắc cho Lê Lợi trong cuộc khởi nghĩa Lam Sơn.
• Lê Lợi (thế kỷ XV): lãnh tụ cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, sáng lập triều Lê, giành độc lập cho đất nước.
• Trần Nguyên Hãn, Lê Lai, Đinh Lễ (thế kỷ XV): những vị tướng tài ba trong khởi nghĩa Lam Sơn.

Đánh giá công lao của Trần Hưng Đạo đối với đất nước:

• Chỉ huy xuất sắc: Ông đã lãnh đạo quân dân Đại Việt chiến thắng cả 3 lần chống quân Nguyên - Mông – đội quân mạnh nhất thế giới thời bấy giờ.
• Tư tưởng quân sự tài giỏi: Trần Hưng Đạo đã xây dựng những kế sách lớn, như “vườn không nhà trống”, “du kích”, đánh vào điểm yếu địch.
• Tinh thần yêu nước sâu sắc: Ông khơi dậy lòng yêu nước, đoàn kết toàn dân tộc, góp phần giữ vững nền độc lập tự chủ cho Đại Việt.
• Tấm gương bất diệt: Trần Hưng Đạo để lại cho đời sau những bài học quý về tinh thần yêu nước, bản lĩnh, trí tuệ và lòng trung hiếu với dân tộc.

🌟 Kết luận:
Công lao của Trần Hưng Đạo đối với đất nước là vô cùng to lớn. Ông xứng đáng được tôn vinh là một trong những vị anh hùng dân tộc vĩ đại nhất trong lịch sử Việt Nam.

Nông nghiệp:

• Lúa nước là chủ yếu: Cư dân Chăm-pa có nền nông nghiệp lúa nước phát triển, canh tác trên nhiều loại ruộng khác nhau, bao gồm cả ruộng bậc thang ở vùng đồi núi và ruộng bằng phẳng ven sông.
• Sử dụng công cụ và sức kéo: Họ đã biết sử dụng các công cụ lao động bằng sắt và sức kéo của trâu bò để tăng năng suất.
• Hệ thống thủy lợi: Người Chăm-pa xây dựng các hệ thống thủy lợi như guồng nước để dẫn nước vào ruộng, đặc biệt ở các vùng khô hạn.
• Ngoài lúa: Họ còn trồng các loại cây ăn quả (cau, dừa, mít) và cây công nghiệp.

Thủ công nghiệp:

• Phát triển đa dạng: Các nghề thủ công như làm gốm, dệt vải (đặc biệt là lụa tơ tằm), luyện kim (chế tác công cụ, vũ khí, đồ trang sức), đóng thuyền và xây dựng (đền tháp) đều phát triển.
• Kỹ thuật cao: Kỹ thuật xây dựng đền tháp Chăm đạt đến trình độ cao với những công trình kiến trúc độc đáo và tinh xảo.

Thương nghiệp:

• Đường biển quan trọng: Với vị trí địa lý thuận lợi, Chăm-pa trở thành một trung tâm buôn bán đường biển quan trọng trong khu vực Đông Nam Á.
• Trao đổi hàng hóa: Họ buôn bán với nhiều quốc gia như Trung Quốc, Ấn Độ, các nước trong khu vực Đông Nam Á và thậm chí cả Ả Rập.
• Mặt hàng buôn bán: Các mặt hàng trao đổi bao gồm nông sản (gạo), lâm sản (trầm hương, ngà voi, sừng tê giác), thủ công nghiệp (đồ gốm, vải), và các sản phẩm khai thác từ biển. Chăm-pa cũng là nơi trung chuyển các mặt hàng tơ lụa, hồ tiêu giữa các nước.

Khai thác tài nguyên:

• Lâm sản quý: Chăm-pa nổi tiếng với các loại lâm sản quý như trầm hương, ngà voi, sừng tê giác.
• Khai thác khoáng sản: Vàng và hổ phách cũng được khai thác.
• Đánh bắt thủy sản: Hoạt động đánh bắt cá và các sản phẩm từ biển cũng đóng vai trò quan trọng trong nền kinh tế.

Nhìn chung, kinh tế Chăm-pa thời kỳ này khá phát triển và đa dạng, dựa trên nền tảng nông nghiệp vững chắc kết hợp với sự phát triển của thủ công nghiệp và thương mại đường biển sôi động. Vị trí địa lý đã tạo điều kiện thuận lợi cho Chăm-pa trở thành một cầu nối quan trọng trong giao thương khu vực.

Tình hình kinh tế của vương quốc Chăm Pa thời phong kiến khá phát triển, đặc biệt là trong các lĩnh vực nông nghiệp, thủ công nghiệp và thương mại:

Nông nghiệp:
Chăm Pa chú trọng khai hoang, trồng lúa nước ở các đồng bằng ven sông như sông Thu Bồn, sông Trà Khúc... Họ biết dùng hệ thống thủy lợi để dẫn nước tưới tiêu. Ngoài lúa, người Chăm còn trồng kê, ngô, hoa màu và cây ăn quả.

Thủ công nghiệp:
Người Chăm nổi tiếng với nghề gốm, dệt vải, làm đồ trang sức và xây dựng. Các sản phẩm thủ công của họ có kỹ thuật tinh xảo và mang đậm bản sắc văn hóa Chăm, đặc biệt là kiến trúc và điêu khắc trên tháp Chăm.

Thương mại:
Chăm Pa có vị trí thuận lợi ven biển, nên hoạt động buôn bán đường biển phát triển mạnh. Họ buôn bán với nhiều nước như Trung Quốc, Ấn Độ, các nước trong khu vực Đông Nam Á. Nhiều cảng thị như Trà Kiệu, Hội An xưa (Cù Lao Chàm) từng rất sầm uất.

Giao lưu văn hóa và kinh tế:
Thông qua hoạt động thương mại, Chăm Pa tiếp nhận nhiều ảnh hưởng văn hóa, tôn giáo, kỹ thuật từ Ấn Độ và các nước khác, làm phong phú thêm đời sống kinh tế - văn hóa của vương quốc.

Từ thắng lợi của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn do Lê Lợi lãnh đạo, những bài học có thể được rút ra trong công cuộc xây dựng và bảo vệ tổ quốc ngày nay là:

-Phải có sự đoàn kết, đồng lòng của khối đại đoàn kết toàn dân tộc thì đất nước mới có thể tồn tại và phát triển được

-Đất nước cần phải có tinh thần tự lực, tự cường, phát huy sức mạnh nội tại trong các tất cả các lĩnh vực từ chính trị, văn hóa, kinh tế, xã hội,... thì đất nước mới có thể phát triển được

-Trong xây dựng và bảo vệ tổ quốc, cần có chiến lược đúng đắn và tầm nhìn dài hạn, cần phải xây dựng kế hoạch ứng phó với những diễn biến khó lường của tình hình trong và ngoài nước

Bài học rút ra là: phải đoàn kết toàn dân, có lãnh đạo sáng suốt, biết tận dụng thời cơ và sức mạnh dân tộc để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

Lê Lợi có vai trò là đầu tàu, là người lãnh đạo của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, giúp cho nước ta giành lại được độc lập sau hơn 20 năm rơi vào tay quân Minh.

Lê Lợi đúng là một nhà quân sự tài ba, khi đã tính toán rất đúng đắn và khéo léo về thời điểm bung sức, khi nghĩa quân còn yếu thì tạm rút vào trong để xây dựng lực lượng, còn khi nghĩa quân đã mạnh lên thì ra tay xử lý quân thù nhanh-gọn-lẹ với trận quyết chiến ở ải Chi Lăng.

Lê Lợi có công lớn trong khởi nghĩa Lam Sơn: lãnh đạo tài giỏi, đoàn kết nghĩa quân, dùng mưu lược đánh bại giặc Minh, giành lại độc lập cho dân tộc.