(4,0 điểm) Đọc văn bản và thực hiện các yêu cầu từ câu 1 đến câu 5:
MÂY TRẮNG CÒN BAY
(Bảo Ninh)
Máy bay cất cánh trong mưa. Tiếng càng bánh xe gấp lại có vẻ mạnh hơn bình thường dội độ rung vào thân máy bay. Tôi tiếc là đã không nghe lời vợ. Đáng lý nên trả vé, đừng theo chuyến này. Ngày xấu, giờ xấu, thời tiết xấu.
Máy bay hẫng một cái như hụt bước. Tay vận complet ngồi bên cạnh tôi mặt nhợt đi, mắt nhắm nghiền, cặp môi run run. Tôi bấu chặt các ngón tay vào thành ghế. Con người tôi bé tí hin treo trên vực sâu đang càng lúc càng sâu thẳm.
– Mây ngay ngoài, các bác kìa! – bà cụ ngồi ở ghế trong cùng, kề cửa sổ, thốt kêu lên.
Chiếc TU đã lấy được độ cao cần thiết, bắt đầu bay bằng. Hàng chữ điện “Cài thắt lưng an toàn” đã được tắt đi. Nhưng ngoài cửa sổ vẫn cuồn cuộn mây.
– Mây cận quá, bác nhỉ, với tay ra là với được – Bà cụ nói – Y thể cây lá ngoài vườn.
Tay vận complet nhấc mi mắt lên. Môi y mím chặt, vẻ căng thẳng đổi thành quàu quạu.
– Vậy mà sao nhiều người họ kháo là tàu bay trỗi cao được hơn mây bác nhỉ?
Tay nọ làm thinh.
– Chả biết đâu trời đâu đất thế này biết lối nào mà về bến, thưa các bác?
Không được trả lời, bà cụ chẳng dám hỏi han gì thêm. Bà ngồi im, ôm chặt trong lòng một chiếc làn mây. Hình vóc bé nhỏ, teo tóp của bà như chìm lấp vào thân ghế. Khi cô tiếp viên đẩy xe đưa bữa điểm tâm đến, bà không muốn nhận khay đồ ăn. Bà bảo cơm nước lạ kiểu chẳng đũa bát gì chẳng quen, mấy lại đã ăn no bụng hồi sớm, mấy lại cũng thực tình là già chẳng có lắm tiền. Cô gái ân cần giải thích để bà cụ yên tâm rằng giá của suất ăn này đã được tính gộp trong tiền vé.
– Thảo nào hai lượt tàu bay những triệu bạc – bà cụ nói – Vậy mà lúc biếu già tấm vé các chú không quân cùng đơn vị với con trai già ngày nọ bảo là tốn có trăm ngàn. Các chú ấy cho già thì có, chứ còn tính ở quê đừng nói triệu với trăm ngàn, ngàn với trăm cũng khó.
Bà cụ hạ chiếc bàn gấp xuống song không bày bữa ăn lên đấy. Tất cả các thứ hộp thứ gói trên khay bà dồn hết vào chiếc làn mây. Bà chẳng ăn chút gì. Lúc người ta mang đồ uống đến, bà cũng chỉ xin một cốc nước lọc. Bà hỏi cô tiếp viên:
– Đã sắp đến sông Bến Hải chưa con?
– Dạ thưa – Cô gái nhìn đồng hồ đeo tay – Còn chừng dăm phút nữa ạ. Nhưng thưa cụ vì chúng ta bay trên biển nên không ngang qua sông mà sẽ chỉ ngang qua vùng trời vĩ tuyến 17.
– Lát qua đấy con bật dùm già cái cửa tròn này con nhé, cho thoáng.
– Ấy chết, mở thế nào được ạ. Cô gái bật cười.
Ngoài cửa sổ nắng loé lên, cánh máy bay lấp lánh, nhưng chỉ trong chốc lát. Trên rất cao này, trời vẫn còn mây. Người tôi nôn nao như ngồi trên đu quay. Chưa chuyến nào thấy mệt như chuyến này. Có lẽ vì cơn bão đang hoành hành ở miền Trung nên không trung đầy rẫy ổ gà. Máy bay chòng chành, dồi lắc, bên thân và dưới sàn khe khẽ phát ra những tiếng răng rắc như sắp rạn.
Tay vận complet xoè diêm châm thuốc. Là dân nghiện nhưng lúc này tôi thấy gai với khói. Lẽ ra y nên xuống phía dưới mà thả khí chứ chẳng nên phớt lờ hàng chữ “không hút thuốc” sáng ngay trước mũi y như vậy, tôi sẽ uể oải thầm nghĩ, đậy tờ báo lên mặt và nhắm mắt lại. Giấc ngủ thiu thiu chầm chậm trườn tới.
– Làm cái gì vậy? Hả! Cái bà già này!
Tôi giật bắn mình. Tôi bị giằng khỏi giấc ngủ không phải vì tiếng quát, tay ngồi cạnh tôi không quát to tiếng, chỉ nạt, nạt khẽ thôi, đủ nghe. Nhưng âm hưởng của nỗi hoảng hốt và sự cục cằn trong giọng y như tát vào mặt người ta. Thận trọng, tôi liếc nhìn. Khói thuốc và cặp vai to đùng của y che khuất cả bà cụ già, cả ô cửa sổ.
– Này, cô kia, cô nhân viên! – Y sang trọng đứng dậy mắng – Tới mà nhìn! Đây là hàng không hay là cái xô bếp? Là phi cơ hay là cái miếu thờ thế này, hả?
– Van bác... – Bà cụ sợ sệt – Bác ơi, van bác... Chẳng là, bác ạ, bữa nay giỗ thằng cả nhà tôi. Non ba chục năm rồi, bác ơi, tôi mới lên được đến miền cháu khuất.
Tay nọ gần như bước xéo lên đùi tôi, xấn ra lối đi. Bộ mặt hồng hào bừng bừng giận dữ và khinh miệt.
Bà cụ ngồi, lặng phắt, lưng còng xuống, hai bàn tay chắp lại, gầy guộc. Trên chiếc bàn gấp bày đĩa hoa cúng, nải chuối xanh, mấy cái phẩm oản và ba cây nhang cắm trong chiếc cốc thuỷ tinh đựng gạo. Một bức ảnh ép trong tấm kính cỡ bàn tay để dựng vào thành cốc.
Cô tiếp viên vội đi tới. Cô đứng sững bên cạnh tôi. Không hề kêu lên, không thốt một lời, cô lặng nhìn.
Máy bay vươn mình nâng độ cao vượt qua trần mây. Sàn khoang dốc lên. Cái bàn thờ nhỏ bé bỏng của bà cụ già hơi nghiêng đi. Tôi xoài người sang giữ lấy cái khung ảnh. Tấm ảnh được cắt ra từ một tờ báo, đã cũ xưa, nhưng người phi công trong ảnh còn rất trẻ.
Khói nhang nhả nhè nhẹ, bốc lên dìu dịu, mờ mỏng trong bầu không khí lành lạnh của khoang máy bay. Những cây nhang trên trời thẳm toả hương thơm ngát. Ngoài cửa sổ đại dương khí quyển ngời sáng.
(Mây trắng còn bay, Nhà xuất bản Trẻ TP. Hồ Chí Minh, 2008)
* Chú thích: Bảo Ninh sinh năm 1952, tên thật là Hoàng Ấu Phương, là nhà văn quân đội, từng trực tiếp tham gia chiến đấu trên chiến trường miền Nam trước 1975. Các sáng tác chủ yếu viết về đề tài chiến tranh, trong đó có tiểu thuyết “Nỗi buồn chiến tranh” được tặng Giải thưởng Hội Nhà văn Việt Nam và đã được đón chào nồng nhiệt. “Mây trắng còn bay” được viết năm 1975, khi đất nước bước vào giai đoạn đổi mới toàn diện. Chiến tranh khép lại nhưng nỗi đau của chiến tranh vẫn còn dai dẳng, đầy ám ảnh. Từ những cảm quan hiện thực ấy Bảo Ninh sáng tác nên truyện ngắn này.
Câu 1. Xác định không gian diễn ra câu chuyện trên.
Câu 2. Chỉ ra các phép liên kết trong những câu sau: “Tôi giật bắn mình. Tôi bị giằng khỏi giấc ngủ không phải vì tiếng quát, tay ngồi cạnh tôi không quát to tiếng, chỉ nạt, nạt khẽ thôi, đủ nghe. Nhưng âm hưởng của nỗi hoảng hốt và sự cục cằn trong giọng y như tát vào mặt người ta.”.
Câu 3. Theo em, vì sao cô tiếp viên lại có hành động “đứng sững bên cạnh tôi. Không hề kêu lên, không thốt một lời, cô lặng nhìn”?
Câu 4. Nêu tác dụng của ngôi kể trong truyện ngắn trên.
Câu 5. Thông điệp sâu sắc nhất mà em cảm nhận được sau khi đọc câu chuyện trên. (Trình bày khoảng 3 – 5 câu văn)
Câu 1 (2,0 điểm) - Phân tích vẻ đẹp Hải Phòng trong thơ
Đoạn thơ trên đã khắc họa một vẻ đẹp đặc trưng và sống động của thành phố Hải Phòng. Vẻ đẹp ấy không chỉ đến từ cảnh sắc mà còn từ sự "thức tỉnh" của các giác quan và cảm xúc. Thi sĩ đã mở đầu bằng sự "thức giấc lần đầu từ tiếng vọng khơi xa", gợi lên một không gian rộng lớn của biển cả, của cảng thị. Sự xuất hiện của "con tàu mới xuống đà như tiệc cưới" mang đến hình ảnh vừa hiện đại, vừa lãng mạn, tràn đầy sức sống và niềm vui. Hải Phòng hiện lên với những gam màu và âm thanh đặc trưng: "Màu sơn thắm lao xao triền nước nổi" vẽ nên bức tranh rực rỡ, sống động của những con tàu, những công trình đang vươn mình. Đặc biệt, "Sóng cồn lên mùi hăng lạ – hương dầu" đã kích thích khứu giác, gợi nhớ đến mùi vị đặc trưng của cảng biển, của dầu máy, của sự vận hành không ngừng nghỉ.
Đến khổ thơ thứ hai, Hải Phòng không chỉ là cảnh mà còn là tác nhân, là nguồn cảm hứng mãnh liệt: "Hải Phòng buộc tôi thức giấc lần đầu / Để từ đó không sao còn ngủ được". Điều này thể hiện sự choáng ngợp, cuốn hút đến độ không thể nào thờ ơ hay quên lãng. Vẻ đẹp của Hải Phòng đã in sâu vào tâm trí người thi sĩ, trở thành một nỗi ám ảnh tích cực, một tình yêu không thể dứt bỏ. "Biển mê mải mùa thu đầy ắp nước" và "Suốt đêm ngày vỗ sóng lớn không thôi" là hình ảnh của một thành phố biển không ngừng nghỉ, tràn đầy năng lượng và sức sống mãnh liệt. Vẻ đẹp của Hải Phòng trong những vần thơ này là vẻ đẹp của một thành phố cảng năng động, quyến rũ, luôn chuyển động và khơi gợi những cảm xúc sâu sắc trong lòng người.
Câu 2 (4,0 điểm) - Bài văn nghị luận: Lựa chọn nghề nghiệp trong thời đại AI
Lời cảnh báo của tỉ phú công nghệ Bill Gates vào tháng 2 năm 2025 về việc Trí tuệ nhân tạo (AI) sẽ không chỉ hỗ trợ mà còn dần thay thế con người trong nhiều lĩnh vực nghề nghiệp đã gióng lên một hồi chuông cảnh tỉnh cho thế hệ tương lai. Trong bối cảnh đó, việc lựa chọn nghề nghiệp không còn đơn thuần là theo đuổi đam mê hay chạy theo xu hướng, mà phải là một quá trình cân nhắc kỹ lưỡng, mang tính chiến lược để tồn tại và phát triển trong một thế giới đang thay đổi chóng mặt.
Trước hết, chúng ta cần nhìn nhận rõ những lĩnh vực mà AI có khả năng thay thế cao. Đó là những công việc mang tính lặp đi lặp lại, quy trình hóa, đòi hỏi ít sự sáng tạo hay tương tác cảm xúc. Các công việc trong lĩnh vực sản xuất, kế toán, nhập liệu, vận tải, và một phần của dịch vụ khách hàng có thể sẽ chịu tác động mạnh mẽ nhất. Việc cố chấp lựa chọn những ngành nghề này mà không có sự chuẩn bị, thích ứng sẽ dẫn đến nguy cơ thất nghiệp hoặc khó khăn trong việc tìm kiếm cơ hội.
Vậy đâu là hướng đi cho thế hệ trẻ trong thời đại AI? Câu trả lời nằm ở việc tập trung vào những "năng lực cốt lõi" của con người mà AI khó có thể sao chép hoặc thay thế. Thứ nhất, đó là sáng tạo và đổi mới. AI có thể xử lý dữ liệu khổng lồ để đưa ra giải pháp, nhưng khả năng tạo ra những ý tưởng hoàn toàn mới, vượt ra ngoài khuôn khổ dữ liệu có sẵn lại là đặc trưng của trí tuệ con người. Các ngành nghề liên quan đến nghệ thuật, thiết kế, nghiên cứu phát triển, hoặc khởi nghiệp sẽ luôn cần đến yếu tố này.
Thứ hai, khả năng giải quyết vấn đề phức tạp và tư duy phản biện là yếu tố then chốt. AI có thể đưa ra đáp án dựa trên thuật toán, nhưng việc phân tích tình huống đa chiều, đưa ra quyết định trong bối cảnh không chắc chắn, hay giải quyết các vấn đề xã hội, đạo đức lại đòi hỏi trí tuệ cảm xúc và kinh nghiệm sống. Các ngành nghề như luật sư, bác sĩ, nhà khoa học, nhà quản lý cấp cao sẽ tiếp tục phát triển.
Thứ ba, kỹ năng giao tiếp, tương tác xã hội và trí tuệ cảm xúc sẽ ngày càng được đề cao. Những công việc đòi hỏi sự đồng cảm, thuyết phục, dẫn dắt con người như giáo viên, chuyên gia tâm lý, nhân sự, hay các ngành dịch vụ cao cấp sẽ vẫn giữ được vị trí quan trọng. AI có thể hỗ trợ, nhưng không thể hoàn toàn thay thế sự ấm áp của giao tiếp con người.
Cuối cùng, một khía cạnh quan trọng khác là khả năng học hỏi và thích nghi liên tục. Trong thời đại AI, kiến thức và kỹ năng sẽ lỗi thời rất nhanh. Do đó, việc trang bị cho mình tư duy học tập suốt đời, sẵn sàng cập nhật công nghệ và kỹ năng mới sẽ là chìa khóa để tồn tại và phát triển. Việc học tập các kỹ năng về công nghệ thông tin, lập trình, phân tích dữ liệu, hoặc kiến thức về AI cũng sẽ là lợi thế lớn, bởi những người hiểu và có thể làm việc với AI sẽ là những người dẫn đầu.
Tóm lại, lời cảnh báo của Bill Gates không phải là để gây hoang mang mà là một lời nhắc nhở để mỗi cá nhân có sự chuẩn bị tốt hơn. Lựa chọn nghề nghiệp trong thời đại AI đòi hỏi sự thông minh, linh hoạt và khả năng tự định vị bản thân. Thay vì lo sợ bị thay thế, chúng ta hãy tận dụng AI như một công cụ hỗ trợ, đồng thời phát huy tối đa những năng lực độc đáo của con người để xây dựng một sự nghiệp vững chắc và ý nghĩa trong kỷ nguyên mới.