(4.0 điểm) Đọc văn bản và thực hiện các yêu cầu từ câu 1 đến câu 5:
DẤU CHÂN NGƯỜI LÍNH
(Trích)
Nguyễn Minh Châu(1)
(Tóm tắt: “Dấu chân người lính” là tiểu thuyết kể về cuộc chiến vô cùng ác liệt của quân đội ta với kẻ thù ở thung lũng Khe Sanh, Quảng Trị. Tác phẩm gồm 03 phần: Hành quân - Chiến dịch bao vây - Đất giải phóng, nhằm tái hiện lại hành trình chiến đấu từ những ngày bắt đầu chuẩn bị đến chặng đường hành quân và cuối cùng là cuộc tấn công giành chiến thắng. Trong hành trình ấy là những câu chuyện về cuộc sống chiến đấu và đời sống tâm hồn của chính ủy Kinh, chiến sĩ cần vụ Khuê, trinh sát Lượng, lính thông tin Lữ,... Đoạn trích dưới đây thuộc chương 12, kể về Nết - chị của Khuê, một nữ thanh niên xung phong, được điều đến làm công việc của y tá trạm phẫu thuật ở Tây Nam Khe Sanh.)
Nết đã đi làm đường trong đội thanh niên xung phong chống Mỹ cứu nước hai năm, hai năm làm cấp dưỡng nữa, cô đã đi gần suốt dãy Trường Sơn mà vẫn không sao sửa chữa được cái bệnh nhớ nhà.
[…]
Làm sao nói hết mọi điều đáng nói về một cái bếp lửa trên chon von Trường Sơn? Những cái bếp bằng đất vắt nặn nên bởi bàn tay khéo léo, khói chỉ lan lờ mờ trong cỏ như sương ban mai rồi tan dần, lửa thì đậu lại. Ngọn lửa được ấp ủ trong lòng người con gái đồng bằng. Những chiến sĩ hành quân trên Trường Sơn chợt trông thấy một ánh lửa hồng, một mái nhà, cái bờ giậu bằng cây sắn có rặng mồng tơi leo, đàn gà lợn trong chuồng, bên đường một mái tóc cặp buông lơi, một kiểu chít khăn mỏ quạ, một nước da con gái đang sốt rét, một ánh mắt đằm thắm vồn vã: “Các anh người quê ở đâu ta?”. Có biết bao nhiêu là nỗi nhớ đồng bằng gửi vào trong một câu hỏi ấy? Có đêm khuya khoắt ngồi trước khuôn bếp, Nết lắng nghe thấy đủ các thứ tiếng động của rừng: tiếng suối chảy, tiếng gà rừng gáy, tiếng con tắc kè và tiếng chim “bắt cô trói cột”. Mỗi lúc như vậy, nỗi nhớ nhà và nhớ vùng xuôi cứ cồn cào trong gan ruột, Nết nghe rõ tiếng cá chép đớp mồi bên bờ ao ấu, cùng tiếng mẹ khỏa nước rửa chân ngoài cầu ao... Suốt những năm ở nhà cùng với mẹ, chẳng mấy khi Nết trông thấy mẹ mặc một cái quần chùng, hai ống quần ướt sũng bao giờ cũng vo quá gối, đôi bắp chân đen thui khẳng khiu bao giờ cũng in một ngấn bùn trắng. Mỗi buổi trưa hè đi làm ngoài đồng trở về, bước chân bao giờ cũng lật đật, mẹ vứt xóc cua đồng trước thềm nhà và liền nằm úp sấp bụng trên cái thềm đất, vừa cười ngượng nghịu vừa vẫy Nết lại. Nết chạy tới nhẹ nhàng giậm bàn chân trên dọc sống lưng mẹ, giận dữ rầy la mẹ sau các kỳ sinh nở không biết kiêng cữ. Và những lúc như vậy, mẹ chỉ nín lặng nhẫn nhục rên khe khẽ và đưa mắt nhìn lũ con cãi cọ tranh nhau đuổi theo những con cua đồng “- U ơi!”. Ngày hôm đó, Nết đã cầm chặt lá thư ngắn ngủi của Khuê trong những ngón tay cứng đờ như không còn biết cảm giác, cô kêu lên một tiếng rên rỉ đầy đau khổ và phẫn nộ. Nết nhớ ngày ở nhà, cô thường giả vờ xắn ống tay áo dọa đùa thằng em bé nhất: “Hiên ra đây chị gội đầu nào?”. Thằng bé sợ nhất là bị bế đi gội đầu liền khóc thét om cả nhà và lần nào Nết cũng bị mẹ mắng: “Cái con quỷ này lớn xác chỉ khỏe trêu em!”.
Các mẩu kỷ niệm vui buồn vụn vặt gần như chẳng có ý nghĩa gì hết ở trong cái gia đình nghèo và lam lũ, Nết cứ theo bộ đội đi một bước lại nhớ thêm một chuyện. Không biết bao nhiêu chuyện vui buồn nho nhỏ trong gia đình. Mỗi mẩu chuyện là một lưỡi dao cắt vào gan vào ruột. “Nết ơi, tao lạy mày, mày khóc đi một cái!”. - Không bao giờ tao chịu khóc đâu Dự ạ, lúc xong việc ở đây rồi thì tao sẽ khóc. Nhưng bây giờ anh chị em trong đội đang vội vàng chuẩn bị đón thương binh về, mỗi người xé ra làm hai ba mà chưa làm hết việc, lẽ nào ngồi khóc? Làm sao sinh ra người con gái giàu nước mắt vậy, nhưng Nết không rõ một giọt nước mắt nào cho mẹ và em ở nhà đã chết vì bom Mỹ. Hãy nghiến răng lại mà làm việc đừng quản ngày đêm. Hãy nghiễn răng lại mà chiến đấu và làm việc để trả thù cho những người thân đã mất!
(Trích Nguyễn Minh Châu, Tác phẩm văn học được giải thưởng Hồ Chí Minh, NXB Văn học, 2007, tr.538 - 540)
Chú thích: (1) Nguyễn Minh Châu (1930 - 1989) là cây bút văn xuôi xuất sắc của văn học Việt Nam hiện đại.
Câu 1 (0,5 điểm). Xác định dấu hiệu hình thức cho biết ngôi kể được sử dụng trong đoạn trích.
Câu 2 (0,5 điểm). Chỉ ra 02 chi tiết miêu tả hình ảnh bếp lửa ở đoạn trích.
Câu 3 (1,0 điểm). Tác giả đã sử dụng cách kể chuyện đan xen giữa những sự kiện diễn ra ở hiện tại và trong dòng hồi ức của nhân vật Nết. Nhận xét về tác dụng của cách kể chuyện này.
Câu 4 (1,0 điểm). Phân tích hiệu quả của việc sử dụng ngôn ngữ thân mật trong các câu văn sau: Nết nhớ ngày ở nhà, cô thường giả vờ xắn ống tay áo dọa đùa thằng em bé nhất: “Hiên ra đây chị gội đầu nào?”. Thằng bé sợ nhất là bị bế đi gội đầu liền khóc thét om cả nhà và lần nào Nết cũng bị mẹ mắng: “Cái con quỷ này lớn xác chỉ khỏe trêu em!”.
Câu 5 (1,0 điểm). Câu nói của Nết Không bao giờ tao chịu khóc đâu Dự ạ, lúc xong việc ở đây rồi thì tao sẽ khóc. gợi cho anh/chị những suy nghĩ gì về cách mỗi người đối diện với nghịch cảnh trong cuộc sống (trình bày trong khoảng 10 dòng)?
Câu 1:
Trong đoạn trích, vẻ đẹp tâm hồn của những con người trên tuyến đường Trường Sơn được thể hiện qua sự kiên cường, dũng cảm và tấm lòng yêu nước. Đoạn trích đã khắc họa hình ảnh những người lính ra đi chiến đấu với trái tim rực lửa, dù gặp phải bao khó khăn, gian khổ, nhưng họ vẫn giữ vững tinh thần, không ngừng hy sinh vì sự nghiệp lớn lao. Những người lính ấy không chỉ chiến đấu bằng sức mạnh cơ bắp mà còn chiến đấu bằng tinh thần yêu nước và lý tưởng sống cao cả. Qua đó, vẻ đẹp tâm hồn của họ được bộc lộ rõ nét qua những hành động lặng thầm nhưng vô cùng mạnh mẽ, khi họ không ngừng chăm lo cho đồng đội, hỗ trợ nhau vượt qua khó khăn, và giữ vững niềm tin vào chiến thắng. Mỗi bước đi của họ trên tuyến đường Trường Sơn đều là một minh chứng cho lòng yêu nước nồng nàn và sự vĩ đại của con người khi đứng lên vì lý tưởng cao cả. Vẻ đẹp ấy không chỉ thể hiện qua hành động mà còn trong tâm hồn của mỗi người lính, đó là sự hy sinh thầm lặng, tình đồng đội gắn bó và tình yêu đất nước mãnh liệt.
Câu 2:
Trong cuộc sống, mỗi con người đều phải đối mặt với những cảm xúc khác nhau, từ niềm vui, nỗi buồn đến sự lo âu, giận dữ, và những cảm xúc này không phải lúc nào cũng dễ dàng để hiểu và xử lý. Bộ phim hoạt hình "Inside Out" đã khéo léo mô phỏng thế giới nội tâm của cô bé Riley, với những cảm xúc như Niềm Vui, Nỗi Buồn, Sợ Hãi, Giận Dữ, Chán Ghét và Lo Âu. Các cảm xúc này không chỉ tồn tại trong tâm trí Riley mà còn ảnh hưởng đến hành vi và quyết định của cô bé. Một trong những thông điệp quan trọng mà bộ phim muốn truyền tải là việc lắng nghe và thấu hiểu cảm xúc của chính mình là một phần không thể thiếu trong việc trưởng thành và phát triển cá nhân.
Khi chúng ta lắng nghe và hiểu được cảm xúc của mình, chúng ta có thể điều chỉnh hành vi, đưa ra quyết định sáng suốt và sống hài hòa với chính mình. Việc này không chỉ giúp chúng ta vượt qua những khó khăn, mà còn giúp ta có thể giao tiếp và kết nối tốt hơn với những người xung quanh. Cảm xúc như Niềm Vui hay Nỗi Buồn không phải là những thứ cần phải loại bỏ hay kìm nén, mà là những dấu hiệu của sự sống và sự phản ánh của những gì đang xảy ra trong thế giới nội tâm của mỗi người.
Trong thực tế, nhiều người trong chúng ta thường cố gắng chạy trốn khỏi cảm xúc tiêu cực, không muốn đối diện với nỗi buồn hay giận dữ. Tuy nhiên, khi ta học cách chấp nhận và đối diện với những cảm xúc ấy, ta sẽ tìm thấy con đường để giải quyết vấn đề và phát triển bản thân. Cảm xúc tiêu cực không phải lúc nào cũng xấu; chúng cũng là nguồn động lực để chúng ta thay đổi và tiến bộ. Ví dụ, cảm giác lo âu có thể giúp chúng ta chuẩn bị tốt hơn cho tương lai, và nỗi buồn có thể giúp ta nhìn nhận lại những gì quan trọng trong cuộc sống.
Bộ phim "Inside Out" cũng nhấn mạnh rằng mỗi cảm xúc có một vai trò quan trọng trong việc giúp Riley hiểu mình và đối mặt với những thử thách trong cuộc sống. Mỗi cảm xúc, dù tích cực hay tiêu cực, đều đóng vai trò trong việc hình thành một con người toàn diện, biết cảm nhận và thấu hiểu những gì đang diễn ra trong lòng mình. Nếu chỉ chú trọng vào Niềm Vui mà bỏ qua Nỗi Buồn, chúng ta sẽ không thể hiểu hết về chính mình. Chính vì vậy, lắng nghe cảm xúc của bản thân không chỉ giúp chúng ta có thể đối diện với khó khăn mà còn tạo nên sự cân bằng trong cuộc sống.
Thông điệp của bộ phim cho thấy, để có một cuộc sống hạnh phúc và đầy ý nghĩa, chúng ta cần phải lắng nghe, thấu hiểu và chấp nhận cảm xúc của mình. Chỉ khi đó, chúng ta mới có thể tìm thấy sự bình yên trong tâm hồn và sống trọn vẹn với chính mình. Việc lắng nghe cảm xúc không chỉ giúp ta đối diện với bản thân mà còn là chìa khóa để xây dựng những mối quan hệ tốt đẹp với những người xung quanh.