Bài học cùng chủ đề
Xà phòng và chất giặt rửa SVIP
1. Khái niệm, đặc điểm cấu tạo và tính chất giặt rửa của xà phòng và chất giặt rửa tự nhiên, tổng hợp
Khái niệm xà phòng và chất giặt rửa tự nhiên, tổng hợp
- Xà phòng là hỗn hợp muối sodium hoặc potassium của các acid béo và các chất phụ gia (chất độn, chất diệt khuẩn, chất tạo hương,...).
- Một số sản phẩm từ thiên nhiên cũng có tác dụng giặt rửa như bồ kết, bồ hòn,... (chất giặt rửa tự nhiên).
- Chất giặt rửa tổng hợp là các chất được tổng hợp hóa học, có tác dụng giặt rửa như xà phòng. Chất này thường là muối sodium alkylsulfate hoặc alkylbenzene sulfonate.
Tìm hiểu đặc điểm cấu tạo, tính chất giặt rửa của xà phòng và chất giặt rửa tự nhiên, tổng hợp
- Cấu tạo của xà phòng:
- Phần phân cực ("đầu" ưa nước): nhóm carboxylate (xà phòng) hoặc sulfate, sulfonate (chất giặt rửa).
- Phần không phân cực ("đuôi" kị nước): gốc hydrocarbon.
(a) Xà phòng (b) Chất giặt rửa
- Khi xà phòng (chất giặt rửa) tan vào nước sẽ tạo dung dịch có sức căng bề mặt nhỏ, làm vật dễ thấm ướt. Đuôi kị nước trong xà phòng (chất giặt rửa) thâm nhập vào vết bẩn và kéo các vết bẩn dầu mỡ vào nước nhờ đuôi COO-. Kết quả là các phân tử dầu mỡ bị xà phòng (chất giặt rửa) cuốn khỏi vết bẩn.
2. Phương pháp sản xuất xà phòng và chất giặt rửa tổng hợp
Phương pháp sản xuất xà phòng
Thí nghiệm: Phản ứng xà phòng hóa chất béo
Bước 1: Cho khoảng 2 gam chất béo vào khoảng 4 mL dung dịch NaOH 40% vào cốc. Đun và khuấy đều hỗn hợp trong 10 phút.
Bước 2: Thêm 30 mL dung dịch NaCl bão hòa, khuấy nhẹ. Để nguội hỗn hợp, khối xà phòng nổi lên trên.
Xà phòng được sản xuất bằng cách đun chất béo với dung dịch NaOH đặc hoặc KOH đặc (phản ứng xà phòng hóa):
| Chất béo | + | NaOH/KOH đặc | \(\underrightarrow{t^o}\) | Glycerol | + |
Muối sodium/ potassium của chất béo |
Xà phòng còn được sản xuất từ dầu mỏ:
|
Alkane (lấy từ dầu mỏ) |
→ | Acid béo | → |
Muối sodium/ potassium của acid béo |
Phương pháp sản xuất chất giặt rửa tổng hợp
Chất giặt rửa tổng hợp được sản xuất từ dầu mỏ theo sơ đồ sau:
| Dầu mỏ | → |
R - SO3H R - OSO3H |
→ |
R - SO3Na R - OSO3Na |
3. Cách sử dụng hợp lí, an toàn xà phòng và chất giặt rửa tổng hợp trong đời sống.
- Xà phòng và chất giặt rửa tổng hợp đều có khả năng làm sạch bụi bẩn, dầu mỡ bám trên các bề mặt.
- Không nên sử dụng với nước cứng do muối của kim loại này với acid béo thường ít tan, gây hại cho quần áo.
- Chất giặt rửa tổng hợp có thể sử dụng với nước cứng do không tạo muối khó tan. Tuy nhiên, chất giặt rửa tổng hợp khó phân hủy sinh học nên gây ô nhiễm môi trường.
1. Xà phòng có thành phần chính là muối sodium hoặc potassium của các acid béo.
2. Chất giặt rửa tự nhiên, tổng hợp không phải muối sodium hoặc potassium của acid béo nhưng có tính năng giặt rửa tương tự xà phòng.
3. Chất giặt rửa tự nhiên, chất giặt rửa tổng hợp có đặc điểm cấu tạo tương tự xà phòng, gồm một đầu ưa nước gắn với một đuôi kị nước.
4. Xà phòng được sản xuất từ chất béo bằng phản ứng xà phòng hóa.
5. Xà phòng và chất giặt rửa tổng hợp còn được sản xuất từ nguồn hydrocarbon trong dầu mỏ.
6. Cần sử dụng xà phòng, chất giặt rửa tổng hợp một cách hợp lí, an toàn, đúng chức năng, công dụng của chúng.