Video 1 SVIP

LÒNG YÊU NƯỚC

Lòng yêu nước ban đầu là lòng yêu những vật tầm thường nhất: yêu cái cây trồng ở trước nhà, yêu cái phố nhỏ đổ ra bờ sông, yêu vị thơm chua mát của trái lê mùa thu hay mùa cỏ thảo nguyên có hơi rượu mạnh. Chiến tranh khiến cho mỗi công dân Xô viết⁽¹⁾ nhận ra vẻ thanh tú⁽²⁾ của chốn quê hương. Người vùng Bắc nghĩ đến cánh rừng bên dòng sông Vi-na hay miền Xu-cô-nô, thân cây mọc là là mặt nước, nghĩ đến những đêm tháng sáu sáng hồng⁽³⁾ và tiếng “cô nàng” gọi đùa người yêu. Người xứ U-crai-na⁽⁴⁾ nhớ bóng thùy dương tư lự bên đường, cái bằng lặng của trưa hè vàng ánh, vào lúc ấy, đời sống thấy đầy đủ và phong phú thay, vào lúc ấy, thời gian dường như không trôi đi nữa. Chỉ có tiếng ong bay khẽ xua động cái yên lặng trọng thể. Người xứ Gru-di-a⁽⁵⁾ ca tụng khí trời của núi cao, những tảng đá sáng rực và nỗi vui bất chợt của một dòng suối óng ánh bạc, vị mát của nước đóng thành băng, rượu vang cay sẽ tu trong bọc đựng rượu bằng da dê, những lời thân ái giản dị và những tiếng cuối cùng của câu chào tạm biệt vọng lại. Người ở thành Lê-nin-grát⁽⁶⁾ bị sương mù quê hương ám ảnh, nhớ dòng sông Nê-va rộng và đường bệ như nước Nga đường bệ, nhớ những tượng bằng đồng tạc những con chiến mã⁽⁷⁾ lồng lên, và lá hoa rực rỡ của công viên mùa hè, nhớ phố phường mà mỗi căn nhà là một trang lịch sử. Người Mát-xcơ-va nhớ như thấy lại những phố cũ chạy ngoằn ngoèo lan man như một hoài niệm⁽⁸⁾, để rồi đổ ra những đại lộ của thành phố mới. Xa nữa là điện Krem-li⁽⁹⁾, những tháp cổ ngày xưa⁽¹⁰⁾, dấu hiệu vinh quang của đất nước Nga và những ánh sao đỏ⁽¹¹⁾ của ngày mai.

Dòng suối đổ vào sông, sông đổ vào dải trường giang Vôn-ga, con sông Vôn-ga⁽¹²⁾ đi ra biển. Lòng yêu nhà, yêu làng xóm, yêu miền quê trở nên lòng yêu Tổ quốc. Có thể nào quan niệm được sức mãnh liệt của tình yêu mà không đem nó vào lửa đạn gay go thử thách. Người ta giờ đây đã hiểu lòng yêu của mình lớn đến dường nào, yêu người thân, yêu Tổ quốc, yêu nước Nga, yêu Liên bang Xô viết. Điều đó ta đã hiểu, khi kẻ thù giơ tay khả ố⁽¹³⁾ động đến Tổ quốc chúng ta. Ai là kẻ chẳng cảm thấy, mùa thu qua⁽¹⁴⁾, điều giản dị này: “Mất nước Nga thì ta còn sống làm gì nữa.”

26-6-1942

(I. Ê-ren-bua^(*), Thời gian ủng hộ chúng ta,

tập tùy bút, Thép Mới dịch, NXB Văn nghệ, 1954)

Chú thích:

(*) I-li-a Ê-ren-bua (1891 - 1961) là nhà văn nổi tiếng của Liên Xô (trước đây). Ông còn là một nhà báo lỗi lạc.

Bài Lòng yêu nước được trích từ báo Thử lửa của I. Ê-ren-bua viết vào cuối tháng 6 năm 1942, thời kì khó khăn nhất trong cuộc chiến tranh vệ quốc của nhân dân Liên Xô chống phát xít Đức xâm lược (1941 - 1945).

(1) Công dân Xô viết: công dân Liên Xô (Liên Xô là cách gọi tắt của Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết – Nhà nước liên bang gồm nhiều nước theo chính thể Cộng hòa Xô viết, được thành lập năm 1922 sau Cách mạng tháng Mười Nga 1917.

(2) Thanh tú: vẻ đẹp tao nhã, thanh thoát.

(3) Đêm tháng sáu sáng hồng: vùng phía bắc nước Nga do ở vĩ độ gần Bắc cực nên vào tháng sáu đêm rất ngắn, khoảng thời gian từ lúc mặt trời lặn đến khi mặt trời mọc chỉ vài giờ, ánh mặt trời không tắt hẳn, để lại ánh sáng yếu ớt, người ta gọi đó là những đêm trắng.

(4) U-crai-na: một nước cộng hòa thuộc Liên Xô. Nay là nước Cộng hòa U-crai-na.

(5) Gru-di-a: một nước cộng hòa ở phía tây nam Liên Xô. Nay là nước Cộng hòa Gru-di-a.

(6) Lê-nin-grát: tên gọi dưới thời Xô viết của thành phố Xanh Pê-téc-bua – thủ đô của nước Nga trước Cách mạng tháng Mười. Nay lấy lại tên cũ.

(7) Chiến mã: ngựa dùng trong chiến trận.

(8) Hoài niệm: tưởng nhớ về những gì đã qua từ lâu (hoài: nhớ; niệm: nghĩ, nhớ).

(9) Điện Krem-li: quần thể kiến trúc cung điện có tường thành bao quanh ở trung tâm Mát-xcơ-va, được xây dựng từ nhiều thế kỉ trước dưới thời Nga hoàng. Sau Cách mạng tháng Mười Nga, trụ sở các cơ quant rung ương của Liên Xô được đặt ở đây.

(10) Những tháp cổ ngày xưa: ở Krem-li có những tháp cổ được xây dựng từ thế kỉ XIV.

(11) Những ánh sao đỏ: sau Cách mạng tháng Mười Nga, trên đỉnh những tháo và vòm nhà cao ở Krem-li đều có gắn ngôi sao đỏ, biểu trưng cho cách mạng.

(12) Vôn-ga: con sông lớn và dài, có vị trí quan trọng ở vùng lãnh thổ thuộc châu Âu của nước Nga, chảy theo hướng bắc-nam, được hợp thành từ nhiều nhánh sông và đổ ra biển Ca-xpi.

(13) Khả ố: xấu xa, đáng ghét.

(14) Mùa thu qua: tức mùa thu năm 1941, khi phát xít Đức mới tấn công Liên Xô, quân đội Xô viết gặp rất nhiều khó khăn phải rút lui về phía đông.

LÒNG YÊU NƯỚC

Lòng yêu nước ban đầu là lòng yêu những vật tầm thường nhất: yêu cái cây trồng ở trước nhà, yêu cái phố nhỏ đổ ra bờ sông, yêu vị thơm chua mát của trái lê mùa thu hay mùa cỏ thảo nguyên có hơi rượu mạnh. Chiến tranh khiến cho mỗi công dân Xô viết⁽¹⁾ nhận ra vẻ thanh tú⁽²⁾ của chốn quê hương. Người vùng Bắc nghĩ đến cánh rừng bên dòng sông Vi-na hay miền Xu-cô-nô, thân cây mọc là là mặt nước, nghĩ đến những đêm tháng sáu sáng hồng⁽³⁾ và tiếng “cô nàng” gọi đùa người yêu. Người xứ U-crai-na⁽⁴⁾ nhớ bóng thùy dương tư lự bên đường, cái bằng lặng của trưa hè vàng ánh, vào lúc ấy, đời sống thấy đầy đủ và phong phú thay, vào lúc ấy, thời gian dường như không trôi đi nữa. Chỉ có tiếng ong bay khẽ xua động cái yên lặng trọng thể. Người xứ Gru-di-a⁽⁵⁾ ca tụng khí trời của núi cao, những tảng đá sáng rực và nỗi vui bất chợt của một dòng suối óng ánh bạc, vị mát của nước đóng thành băng, rượu vang cay sẽ tu trong bọc đựng rượu bằng da dê, những lời thân ái giản dị và những tiếng cuối cùng của câu chào tạm biệt vọng lại. Người ở thành Lê-nin-grát⁽⁶⁾ bị sương mù quê hương ám ảnh, nhớ dòng sông Nê-va rộng và đường bệ như nước Nga đường bệ, nhớ những tượng bằng đồng tạc những con chiến mã⁽⁷⁾ lồng lên, và lá hoa rực rỡ của công viên mùa hè, nhớ phố phường mà mỗi căn nhà là một trang lịch sử. Người Mát-xcơ-va nhớ như thấy lại những phố cũ chạy ngoằn ngoèo lan man như một hoài niệm⁽⁸⁾, để rồi đổ ra những đại lộ của thành phố mới. Xa nữa là điện Krem-li⁽⁹⁾, những tháp cổ ngày xưa⁽¹⁰⁾, dấu hiệu vinh quang của đất nước Nga và những ánh sao đỏ⁽¹¹⁾ của ngày mai.

Dòng suối đổ vào sông, sông đổ vào dải trường giang Vôn-ga, con sông Vôn-ga⁽¹²⁾ đi ra biển. Lòng yêu nhà, yêu làng xóm, yêu miền quê trở nên lòng yêu Tổ quốc. Có thể nào quan niệm được sức mãnh liệt của tình yêu mà không đem nó vào lửa đạn gay go thử thách. Người ta giờ đây đã hiểu lòng yêu của mình lớn đến dường nào, yêu người thân, yêu Tổ quốc, yêu nước Nga, yêu Liên bang Xô viết. Điều đó ta đã hiểu, khi kẻ thù giơ tay khả ố⁽¹³⁾ động đến Tổ quốc chúng ta. Ai là kẻ chẳng cảm thấy, mùa thu qua⁽¹⁴⁾, điều giản dị này: “Mất nước Nga thì ta còn sống làm gì nữa.”

26-6-1942

(I. Ê-ren-bua^(*), Thời gian ủng hộ chúng ta,

tập tùy bút, Thép Mới dịch, NXB Văn nghệ, 1954)

Chú thích:

(*) I-li-a Ê-ren-bua (1891 - 1961) là nhà văn nổi tiếng của Liên Xô (trước đây). Ông còn là một nhà báo lỗi lạc.

Bài Lòng yêu nước được trích từ báo Thử lửa của I. Ê-ren-bua viết vào cuối tháng 6 năm 1942, thời kì khó khăn nhất trong cuộc chiến tranh vệ quốc của nhân dân Liên Xô chống phát xít Đức xâm lược (1941 - 1945).

(1) Công dân Xô viết: công dân Liên Xô (Liên Xô là cách gọi tắt của Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết – Nhà nước liên bang gồm nhiều nước theo chính thể Cộng hòa Xô viết, được thành lập năm 1922 sau Cách mạng tháng Mười Nga 1917.

(2) Thanh tú: vẻ đẹp tao nhã, thanh thoát.

(3) Đêm tháng sáu sáng hồng: vùng phía bắc nước Nga do ở vĩ độ gần Bắc cực nên vào tháng sáu đêm rất ngắn, khoảng thời gian từ lúc mặt trời lặn đến khi mặt trời mọc chỉ vài giờ, ánh mặt trời không tắt hẳn, để lại ánh sáng yếu ớt, người ta gọi đó là những đêm trắng.

(4) U-crai-na: một nước cộng hòa thuộc Liên Xô. Nay là nước Cộng hòa U-crai-na.

(5) Gru-di-a: một nước cộng hòa ở phía tây nam Liên Xô. Nay là nước Cộng hòa Gru-di-a.

(6) Lê-nin-grát: tên gọi dưới thời Xô viết của thành phố Xanh Pê-téc-bua – thủ đô của nước Nga trước Cách mạng tháng Mười. Nay lấy lại tên cũ.

(7) Chiến mã: ngựa dùng trong chiến trận.

(8) Hoài niệm: tưởng nhớ về những gì đã qua từ lâu (hoài: nhớ; niệm: nghĩ, nhớ).

(9) Điện Krem-li: quần thể kiến trúc cung điện có tường thành bao quanh ở trung tâm Mát-xcơ-va, được xây dựng từ nhiều thế kỉ trước dưới thời Nga hoàng. Sau Cách mạng tháng Mười Nga, trụ sở các cơ quant rung ương của Liên Xô được đặt ở đây.

(10) Những tháp cổ ngày xưa: ở Krem-li có những tháp cổ được xây dựng từ thế kỉ XIV.

(11) Những ánh sao đỏ: sau Cách mạng tháng Mười Nga, trên đỉnh những tháo và vòm nhà cao ở Krem-li đều có gắn ngôi sao đỏ, biểu trưng cho cách mạng.

(12) Vôn-ga: con sông lớn và dài, có vị trí quan trọng ở vùng lãnh thổ thuộc châu Âu của nước Nga, chảy theo hướng bắc-nam, được hợp thành từ nhiều nhánh sông và đổ ra biển Ca-xpi.

(13) Khả ố: xấu xa, đáng ghét.

(14) Mùa thu qua: tức mùa thu năm 1941, khi phát xít Đức mới tấn công Liên Xô, quân đội Xô viết gặp rất nhiều khó khăn phải rút lui về phía đông.

LÒNG YÊU NƯỚC

Lòng yêu nước ban đầu là lòng yêu những vật tầm thường nhất: yêu cái cây trồng ở trước nhà, yêu cái phố nhỏ đổ ra bờ sông, yêu vị thơm chua mát của trái lê mùa thu hay mùa cỏ thảo nguyên có hơi rượu mạnh. Chiến tranh khiến cho mỗi công dân Xô viết⁽¹⁾ nhận ra vẻ thanh tú⁽²⁾ của chốn quê hương. Người vùng Bắc nghĩ đến cánh rừng bên dòng sông Vi-na hay miền Xu-cô-nô, thân cây mọc là là mặt nước, nghĩ đến những đêm tháng sáu sáng hồng⁽³⁾ và tiếng “cô nàng” gọi đùa người yêu. Người xứ U-crai-na⁽⁴⁾ nhớ bóng thùy dương tư lự bên đường, cái bằng lặng của trưa hè vàng ánh, vào lúc ấy, đời sống thấy đầy đủ và phong phú thay, vào lúc ấy, thời gian dường như không trôi đi nữa. Chỉ có tiếng ong bay khẽ xua động cái yên lặng trọng thể. Người xứ Gru-di-a⁽⁵⁾ ca tụng khí trời của núi cao, những tảng đá sáng rực và nỗi vui bất chợt của một dòng suối óng ánh bạc, vị mát của nước đóng thành băng, rượu vang cay sẽ tu trong bọc đựng rượu bằng da dê, những lời thân ái giản dị và những tiếng cuối cùng của câu chào tạm biệt vọng lại. Người ở thành Lê-nin-grát⁽⁶⁾ bị sương mù quê hương ám ảnh, nhớ dòng sông Nê-va rộng và đường bệ như nước Nga đường bệ, nhớ những tượng bằng đồng tạc những con chiến mã⁽⁷⁾ lồng lên, và lá hoa rực rỡ của công viên mùa hè, nhớ phố phường mà mỗi căn nhà là một trang lịch sử. Người Mát-xcơ-va nhớ như thấy lại những phố cũ chạy ngoằn ngoèo lan man như một hoài niệm⁽⁸⁾, để rồi đổ ra những đại lộ của thành phố mới. Xa nữa là điện Krem-li⁽⁹⁾, những tháp cổ ngày xưa⁽¹⁰⁾, dấu hiệu vinh quang của đất nước Nga và những ánh sao đỏ⁽¹¹⁾ của ngày mai.

Dòng suối đổ vào sông, sông đổ vào dải trường giang Vôn-ga, con sông Vôn-ga⁽¹²⁾ đi ra biển. Lòng yêu nhà, yêu làng xóm, yêu miền quê trở nên lòng yêu Tổ quốc. Có thể nào quan niệm được sức mãnh liệt của tình yêu mà không đem nó vào lửa đạn gay go thử thách. Người ta giờ đây đã hiểu lòng yêu của mình lớn đến dường nào, yêu người thân, yêu Tổ quốc, yêu nước Nga, yêu Liên bang Xô viết. Điều đó ta đã hiểu, khi kẻ thù giơ tay khả ố⁽¹³⁾ động đến Tổ quốc chúng ta. Ai là kẻ chẳng cảm thấy, mùa thu qua⁽¹⁴⁾, điều giản dị này: “Mất nước Nga thì ta còn sống làm gì nữa.”

26-6-1942

(I. Ê-ren-bua^(*), Thời gian ủng hộ chúng ta,

tập tùy bút, Thép Mới dịch, NXB Văn nghệ, 1954)

Chú thích:

(*) I-li-a Ê-ren-bua (1891 - 1961) là nhà văn nổi tiếng của Liên Xô (trước đây). Ông còn là một nhà báo lỗi lạc.

Bài Lòng yêu nước được trích từ báo Thử lửa của I. Ê-ren-bua viết vào cuối tháng 6 năm 1942, thời kì khó khăn nhất trong cuộc chiến tranh vệ quốc của nhân dân Liên Xô chống phát xít Đức xâm lược (1941 - 1945).

(1) Công dân Xô viết: công dân Liên Xô (Liên Xô là cách gọi tắt của Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết – Nhà nước liên bang gồm nhiều nước theo chính thể Cộng hòa Xô viết, được thành lập năm 1922 sau Cách mạng tháng Mười Nga 1917.

(2) Thanh tú: vẻ đẹp tao nhã, thanh thoát.

(3) Đêm tháng sáu sáng hồng: vùng phía bắc nước Nga do ở vĩ độ gần Bắc cực nên vào tháng sáu đêm rất ngắn, khoảng thời gian từ lúc mặt trời lặn đến khi mặt trời mọc chỉ vài giờ, ánh mặt trời không tắt hẳn, để lại ánh sáng yếu ớt, người ta gọi đó là những đêm trắng.

(4) U-crai-na: một nước cộng hòa thuộc Liên Xô. Nay là nước Cộng hòa U-crai-na.

(5) Gru-di-a: một nước cộng hòa ở phía tây nam Liên Xô. Nay là nước Cộng hòa Gru-di-a.

(6) Lê-nin-grát: tên gọi dưới thời Xô viết của thành phố Xanh Pê-téc-bua – thủ đô của nước Nga trước Cách mạng tháng Mười. Nay lấy lại tên cũ.

(7) Chiến mã: ngựa dùng trong chiến trận.

(8) Hoài niệm: tưởng nhớ về những gì đã qua từ lâu (hoài: nhớ; niệm: nghĩ, nhớ).

(9) Điện Krem-li: quần thể kiến trúc cung điện có tường thành bao quanh ở trung tâm Mát-xcơ-va, được xây dựng từ nhiều thế kỉ trước dưới thời Nga hoàng. Sau Cách mạng tháng Mười Nga, trụ sở các cơ quant rung ương của Liên Xô được đặt ở đây.

(10) Những tháp cổ ngày xưa: ở Krem-li có những tháp cổ được xây dựng từ thế kỉ XIV.

(11) Những ánh sao đỏ: sau Cách mạng tháng Mười Nga, trên đỉnh những tháo và vòm nhà cao ở Krem-li đều có gắn ngôi sao đỏ, biểu trưng cho cách mạng.

(12) Vôn-ga: con sông lớn và dài, có vị trí quan trọng ở vùng lãnh thổ thuộc châu Âu của nước Nga, chảy theo hướng bắc-nam, được hợp thành từ nhiều nhánh sông và đổ ra biển Ca-xpi.

(13) Khả ố: xấu xa, đáng ghét.

(14) Mùa thu qua: tức mùa thu năm 1941, khi phát xít Đức mới tấn công Liên Xô, quân đội Xô viết gặp rất nhiều khó khăn phải rút lui về phía đông.

LÒNG YÊU NƯỚC

Lòng yêu nước ban đầu là lòng yêu những vật tầm thường nhất: yêu cái cây trồng ở trước nhà, yêu cái phố nhỏ đổ ra bờ sông, yêu vị thơm chua mát của trái lê mùa thu hay mùa cỏ thảo nguyên có hơi rượu mạnh. Chiến tranh khiến cho mỗi công dân Xô viết⁽¹⁾ nhận ra vẻ thanh tú⁽²⁾ của chốn quê hương. Người vùng Bắc nghĩ đến cánh rừng bên dòng sông Vi-na hay miền Xu-cô-nô, thân cây mọc là là mặt nước, nghĩ đến những đêm tháng sáu sáng hồng⁽³⁾ và tiếng “cô nàng” gọi đùa người yêu. Người xứ U-crai-na⁽⁴⁾ nhớ bóng thùy dương tư lự bên đường, cái bằng lặng của trưa hè vàng ánh, vào lúc ấy, đời sống thấy đầy đủ và phong phú thay, vào lúc ấy, thời gian dường như không trôi đi nữa. Chỉ có tiếng ong bay khẽ xua động cái yên lặng trọng thể. Người xứ Gru-di-a⁽⁵⁾ ca tụng khí trời của núi cao, những tảng đá sáng rực và nỗi vui bất chợt của một dòng suối óng ánh bạc, vị mát của nước đóng thành băng, rượu vang cay sẽ tu trong bọc đựng rượu bằng da dê, những lời thân ái giản dị và những tiếng cuối cùng của câu chào tạm biệt vọng lại. Người ở thành Lê-nin-grát⁽⁶⁾ bị sương mù quê hương ám ảnh, nhớ dòng sông Nê-va rộng và đường bệ như nước Nga đường bệ, nhớ những tượng bằng đồng tạc những con chiến mã⁽⁷⁾ lồng lên, và lá hoa rực rỡ của công viên mùa hè, nhớ phố phường mà mỗi căn nhà là một trang lịch sử. Người Mát-xcơ-va nhớ như thấy lại những phố cũ chạy ngoằn ngoèo lan man như một hoài niệm⁽⁸⁾, để rồi đổ ra những đại lộ của thành phố mới. Xa nữa là điện Krem-li⁽⁹⁾, những tháp cổ ngày xưa⁽¹⁰⁾, dấu hiệu vinh quang của đất nước Nga và những ánh sao đỏ⁽¹¹⁾ của ngày mai.

Dòng suối đổ vào sông, sông đổ vào dải trường giang Vôn-ga, con sông Vôn-ga⁽¹²⁾ đi ra biển. Lòng yêu nhà, yêu làng xóm, yêu miền quê trở nên lòng yêu Tổ quốc. Có thể nào quan niệm được sức mãnh liệt của tình yêu mà không đem nó vào lửa đạn gay go thử thách. Người ta giờ đây đã hiểu lòng yêu của mình lớn đến dường nào, yêu người thân, yêu Tổ quốc, yêu nước Nga, yêu Liên bang Xô viết. Điều đó ta đã hiểu, khi kẻ thù giơ tay khả ố⁽¹³⁾ động đến Tổ quốc chúng ta. Ai là kẻ chẳng cảm thấy, mùa thu qua⁽¹⁴⁾, điều giản dị này: “Mất nước Nga thì ta còn sống làm gì nữa.”

26-6-1942

(I. Ê-ren-bua^(*), Thời gian ủng hộ chúng ta,

tập tùy bút, Thép Mới dịch, NXB Văn nghệ, 1954)

Chú thích:

(*) I-li-a Ê-ren-bua (1891 - 1961) là nhà văn nổi tiếng của Liên Xô (trước đây). Ông còn là một nhà báo lỗi lạc.

Bài Lòng yêu nước được trích từ báo Thử lửa của I. Ê-ren-bua viết vào cuối tháng 6 năm 1942, thời kì khó khăn nhất trong cuộc chiến tranh vệ quốc của nhân dân Liên Xô chống phát xít Đức xâm lược (1941 - 1945).

(1) Công dân Xô viết: công dân Liên Xô (Liên Xô là cách gọi tắt của Liên bang Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Xô viết – Nhà nước liên bang gồm nhiều nước theo chính thể Cộng hòa Xô viết, được thành lập năm 1922 sau Cách mạng tháng Mười Nga 1917.

(2) Thanh tú: vẻ đẹp tao nhã, thanh thoát.

(3) Đêm tháng sáu sáng hồng: vùng phía bắc nước Nga do ở vĩ độ gần Bắc cực nên vào tháng sáu đêm rất ngắn, khoảng thời gian từ lúc mặt trời lặn đến khi mặt trời mọc chỉ vài giờ, ánh mặt trời không tắt hẳn, để lại ánh sáng yếu ớt, người ta gọi đó là những đêm trắng.

(4) U-crai-na: một nước cộng hòa thuộc Liên Xô. Nay là nước Cộng hòa U-crai-na.

(5) Gru-di-a: một nước cộng hòa ở phía tây nam Liên Xô. Nay là nước Cộng hòa Gru-di-a.

(6) Lê-nin-grát: tên gọi dưới thời Xô viết của thành phố Xanh Pê-téc-bua – thủ đô của nước Nga trước Cách mạng tháng Mười. Nay lấy lại tên cũ.

(7) Chiến mã: ngựa dùng trong chiến trận.

(8) Hoài niệm: tưởng nhớ về những gì đã qua từ lâu (hoài: nhớ; niệm: nghĩ, nhớ).

(9) Điện Krem-li: quần thể kiến trúc cung điện có tường thành bao quanh ở trung tâm Mát-xcơ-va, được xây dựng từ nhiều thế kỉ trước dưới thời Nga hoàng. Sau Cách mạng tháng Mười Nga, trụ sở các cơ quant rung ương của Liên Xô được đặt ở đây.

(10) Những tháp cổ ngày xưa: ở Krem-li có những tháp cổ được xây dựng từ thế kỉ XIV.

(11) Những ánh sao đỏ: sau Cách mạng tháng Mười Nga, trên đỉnh những tháo và vòm nhà cao ở Krem-li đều có gắn ngôi sao đỏ, biểu trưng cho cách mạng.

(12) Vôn-ga: con sông lớn và dài, có vị trí quan trọng ở vùng lãnh thổ thuộc châu Âu của nước Nga, chảy theo hướng bắc-nam, được hợp thành từ nhiều nhánh sông và đổ ra biển Ca-xpi.

(13) Khả ố: xấu xa, đáng ghét.

(14) Mùa thu qua: tức mùa thu năm 1941, khi phát xít Đức mới tấn công Liên Xô, quân đội Xô viết gặp rất nhiều khó khăn phải rút lui về phía đông.