Sống, hay không sống - đó là vấn đề (P2) SVIP

SỐNG, HAY KHÔNG SỐNG - ĐÓ LÀ VẤN ĐỀ

(Phần 2) 

Uy-li-am Sếch-xpia

I. Tìm hiểu chung về tác giả, tác phẩm.

II. Đọc hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại.

1. Âm mưu do thám

2. Suy tưởng và hành động của Hăm-lét

a. Lời độc thoại và suy tưởng của Hăm-lét

* Bố cục lời độc thoại:

+ Phần mở đầu: nêu vấn đề.

• Sống hay không sống - đó là vấn đề. 

+ Phần giữa: Giải quyết vấn đề.

• Chịu đựng tất cả những viên đá, những mũi tên của số mệnh phũ phàng, hay là cầm vũ khí vùng lên mà chống lại với sóng gió của biển khổ, chống lại để mà diệt chúng đi, đằng nào cao quý hơn?

• Chết, là ngủ. Không hơn. Và tự nhủ rằng ngủ đi tức là chấm dứt mọi đau khổ của cõi lòng muôn vàn vết tử thương mà hình hài phải chịu đựng, kết liễu cuộc đời như thế, chẳng đáng mong muốn sao?

• Chết, ngủ. Ngủ, có thể chỉ là mơ. Hừ! Đây mới là điều khó khăn. Vì, trong giấc ngủ của cõi chết ấy, khi ta đã thoát khỏi cái thể xác trần tục này, những giấc mơ nào sẽ tới, điều đó làm cho ta phải ngừng lại mà suy nghĩ. Chính điều đó gây ra bao tai hoạ cho cuộc sống dằng dặc này! Bởi vì, ai là người có thể chịu đựng được những roi vọt và khinh khi của thời đại, sự áp bức của kẻ bạo ngược, hống hách của kẻ kiêu căng, những nỗi giày vò của tình yêu tuyệt vọng, sự trì chậm của công lí, hỗn xược của cường quyền, sự miệt thị của kẻ bất tài đối với đức tài nhẫn nhục, khi chỉ cần với một mũi dùi là có thể đủ đưa mình đến chỗ yên nghỉ.

• Có ai đành cam chịu, than vãn rên rỉ, đổ mồ hôi dưới gánh nặng của cuộc đời mệt mỏi, nếu không phải chỉ vì sợ một cái gì mênh mang sau khi chết, cả một thế giới huyền bí mà đã vượt biên cương thì không một du khách nào còn quay trở lại, nỗi sợ làm cho tâm trí rối bời và bắt ta phải cam chịu mọi khổ nhục trên cõi thế này còn hơn là bay tới những nỗi khổ nhục khác mà ta chưa hề biết tới?

+ Phần cuối: Kết luận vấn đề. 

• Đấy, chính nỗi vướng mắc của tâm tư ấy làm cho chúng ta trở thành hèn mạt tất cả, và ngọn lửa của quyết tâm vừa bùng lên đã mờ nhạt ốm yếu đi trước ánh leo lắt của ý nghĩ đó, bao dự kiến lớn lao, cao quý cũng phải xoay chiều đổi hướng, chẳng thể biến thành hành động.

* Tâm trạng của Hăm-lét:

=> Tâm trạng của Hăm-lét đã cho thấy những bi kịch mà Hăm-lét đang phải đối mặt mang tính đại diện, biểu trưng cho con người trong thời đại bấy giờ. 

* Suy tư, cách nhìn nhận của Hăm-lét về vấn đề sống hay không sống. 

=> Sống với Hăm-lét hiện tại chỉ là sự tồn tại, mà tồn tại đầy hèn hạ và nhục nhã thì không đáng. Vì thế, đã sống là phải hành động và đấu tranh, nếu không, con người chỉ đang "không sống" mà thôi. 

- Hăm-lét chọn hành động và chàng lại rơi vào xung đột mới: Chết và sẽ mơ thấy ác mộng. 

+ Khi chết, Hăm-lét sẽ được giải thoát vì đã chấm dứt được mọi khổ đau và thoát khỏi thể xác trần tục.

+ Nhưng chết, khó khăn xảy đến với Hăm-lét là những giấc mơ ám ảnh khi nghĩ về nỗi khổ cực mà nhân dân phải chịu đựng. 

=> Hăm-lét đặt mình vào vị thế của nhân dân để đau nỗi đau thời đại, chứ không chỉ đấu tranh để trả mối thù giết cha. 

b. Lời đối thoại của Hăm-lét với Ô-phê-li-a

- Hăm-lét nói những lời nói tàn nhẫn để đoạn tuyệt quan hệ với nàng.

+ Phủ nhận tình yêu dành cho Ô-phê-li-a: 

• Đáng lí cô em đừng tin tôi mới phải, vì chẳng thể ghép đức hạnh vào dòng giống cũ kĩ của chúng ta mà chúng ta không giữ lại chút gì của dòng giống đó. Tôi chưa bao giờ yêu cô em cả.

+ Khuyên Ô-phê-li-a đi tu:

• Cô em nên vào nhà tu kín đi thôi. Tại sao cô em cũng lại muốn sinh sản ra những kẻ tội lỗi?

+ Nhắc Ô-phê-li-a nhốt thân phụ của của cô lại: 

• Thế thì phải cửa đóng then cài cho chắc, để cho ông ta chỉ có thể giở trò điện dại ở nhà thôi nhé!

+ Tiếp tục nhắc Ô-phê-li-a vào nhà tu kín với sự kiên quyết: 

• Nếu cô em cứ nhất định xuất giá thì tôi xin gửi tặng lời nguyền bất hạnh này để có em làm của hồi môn: Dù có em có tinh khiết như băng trong trắng như tuyết, cũng không thể nào tránh khỏi được miệng tiếng người đời. Thôi cô em vào nhà tu kín đi, vào đi, chào cô! Hay cô em thấy cử cần phải lấy chồng thì chỉ nên lấy một thằng rồ, vì những kẻ khôn ngoan thừa biết cô sẽ biến họ thành quỷ dữ. Vào nhà tu kín đi, vào đi; vào ngay đi thôi.

=> Lời nói của Hăm-lét lạnh lùng, tàn nhẫn và có tính ngụy trang. Lời nói được dùng để che mắt vua và Pô-lô-ni-út đang rình nghe.

=> Qua lời đối thoại của nhân vật với những nghi ngờ về bản chất con người (sắc đẹp - đức hạnh), Hăm-lét đã cho thấy sự hoài nghi về thời đại “nhan sắc có mãnh lực khiến đức hạnh thành phóng đãng”, “cần phải lấy chồng thì chỉ nên lấy một thằng rồ, vì những kẻ khôn ngoan thừa biết cô sẽ biến họ thành quỷ dữ.”. 

=> Những giá trị bên trong và bên ngoài con người không đi liền với nhau. Con người đang sống trong một thời đại đảo điên với những giá trị đạo đức xuống cấp. Hăm-lét dùng lời nói “giả điên” để tấn công trực diện vào bộ mặt đạo đức giả của con người thời bấy giờ. 

=> Cũng là tín hiệu khẳng định rằng Hăm-lét đưa ra lựa chọn của bản thân là quyết tâm chống lại hiện thực xã hội đảo điên lúc đó. 

3. Các xung đột kịch 

- Xung đột kịch: 

- Tác dụng của xung đột kịch:

+ Đẩy vở kịch lên cao trào.

+ Cho thấy Hăm-lét đang bế tắc, trăn trở về tinh thần, làm rõ hơn bức chân dung nhân vật. 

+ Cho thấy Hăm-lét đang cố gắng vượt qua chính mình, vượt lên trên xã hội tầm thường, giả dối để biến những “dự kiến lớn lao, cao quý” thành “hành động”. 

III. Tổng kết.

1. Nội dung

-  Qua đoạn trích Sống, hay không sống - đó là vấn đề, tác giả không chỉ nêu lên tư tưởng, chủ đề của tác phẩm là mối quan hệ giữa sống - không sống, mà con nêu lên những suy ngẫm về bản tính của con người, những trăn trở, lo âu về con người trong cuộc sống nhiều rối ren. 

2. Nghệ thuật

- Xây dựng nhân vật kịch độc đáo, tinh tế: Mỗi nhân vật kịch đều hiện lên với một chân dung cụ thể. 

- Tình huống kịch hấp dẫn gây nên những ấn tượng sâu sắc với người đọc. 

- Kết hợp khéo léo giữa ngôn ngữ đối thoại với ngôn ngữ độc thoại.