Mở rộng cấu trúc câu SVIP

I. Lý thuyết 

1. Khái niệm

− Khái niệm:

Khi tạo lập văn bản, để truyền đạt thông tin một cách hiệu quả nhất (dù là thông tin khách quan, thông tin tình thái hay thông tin mang tính thẩm mỹ), người viết thường điều chỉnh các câu đã hoặc sẽ viết bằng cách mở rộng cấu trúc câu. Trong quá trình mở rộng này, việc bổ sung hoặc phát triển thêm một thành phần câu thường được ưu tiên và chú ý hàng đầu.

2. Nhận biết một số hình thức mở rộng cấu trúc câu

Việc mở rộng cấu trúc câu thường được thể hiện qua một số hình thức sau:

− Bổ sung thành phần câu, thường là trạng ngữ hoặc thành phần biệt lập.

Ví dụ:

(1) Chúng ta cần hành động ngay lập tức.

(2) Để ứng phó kịp thời với tình trạng biến đổi khí hậu, chúng ta cần hành động ngay lập tức.

=> Câu mở rộng đã bổ sung thành phần trạng ngữ vào câu gốc để làm rõ hơn lí do cần phải "hành động ngay lập tức".

− Mở rộng thành phần câu: Ngoài những hình thức mở rộng thành phần câu bằng cụm từ chính phụ (cụm danh từ, cụm động từ, cụm tính từ) đã được thực hành ở lớp 7, thành phần câu có thể được mở rộng bằng cụm chủ ngữ − vị ngữ. So sánh các câu trong mỗi cặp câu sau:

(1) Cuốn sách rất hay.

(2) Cuốn sách mà cậu tặng tớ hôm trước rất hay.

=> Câu (2) đã được mở rộng bằng cụm chủ ngữ − vị ngữ (cậu tặng tớ hôm trước), từ đó góp phần làm rõ thông tin về đối tượng được nói đến trong câu − cuốn sách.

II. Thực hành

1. Cho biết tác dụng của việc dùng trạng ngữ trong những câu sau.

a. Giữa những cánh cung núi trùng điệp của khu Đông Bắc mênh mông, Yên Tử cao 1 068 m, vút lên chon von tựa một vọng gác.

(Theo Thi Sảnh, Yên Tử, núi thiêng)

=> Tác dụng: Trạng ngữ đã làm cho đối tượng chính được nói tới trở nên nổi bật, do nó ngầm chứa sự so sánh các đối tượng với nhau. 

b. Sau khi Thiền phái Trúc Lâm ra đời và đi liền với nó, hệ thống chùa tháp uy nghi mọc lên chi chít, thì Yên Tử càng thêm quyến rũ du khách bốn phương.

(Theo Thi Sảnh, Yên Tử, núi thiêng)

2. So sánh hai câu sau và cho biết câu b (câu mở rộng thành phần) được bổ sung thông tin gì so với câu a.

a. Sáng tác của ông, dù được viết theo thể loại nào, cũng đều giàu chất suy tưởng, trí tuệ.

b. Sáng tác của ông, dù là thơ cách luật (lục bát, bảy chữ, năm chữ, tứ tuyệt,...) hay thơ tự do, tất cả đều giàu chất suy tưởng, trí tuệ.

=> So sánh: Ở câu b, cụm từ mang nghĩa phiếm chỉ (thể loại nào) trong câu a đã được triển khai cụ thể hơn bằng một đoạn khá dài (dù là thơ cách luật (lục bát, bảy chữ, năm chữ, tứ tuyệt,...) hay thơ tự do). Theo đó, người đọc vừa có thể hiểu được những thể loại mà nhà thơ đã sử dụng, vừa được củng cố thêm hiểu biết về cách phân chia các thể thơ thành hai nhóm: Cách luật và tự do. 

3. Mở rộng cấu trúc các câu sau bằng trạng ngữ hoặc thành phần biệt lập phù hợp và cho biết tác dụng của việc mở rộng này.

a. Yên Tử thật sự trở thành nơi trung tâm náo nhiệt của Phật giáo Trúc Lâm chỉ từ khi vua Trần Nhân Tông đến Yên Tử tu hành.

(Theo Thi Sảnh, Yên Tử, núi thiêng)

=> Mở rộng: Ta có thể mở rộng bằng cách thêm thành phần biệt lập: Yên Tử thật sự trở thành nơi trung tâm náo nhiệt của Phật giáo Trúc Lâm chỉ từ khi vua Trần Nhân Tông − một trong những vị vua anh minh nhất của lịch sử Việt Nam − đến Yên Tử tu hành. 

b. Nhiều ngôn ngữ trên thế giới có nguy cơ biến mất.

c. Các nền giáo dục trên thế giới cần phải thay đổi nội dung và phương pháp giáo dục.

4. Dùng cụm chủ ngữ − vị ngữ để mở rộng một thành phần câu trong mỗi câu sau.

a. Cuốn truyện trinh thám có nhiều tình huống nghẹt thở.

=> Cuốn truyện trinh thám mà cậu cho tớ mượn buổi trước có rất nhiều tình huống nghẹt thở. (Mở rộng thành phần chủ ngữ)

b. Tương truyền, dãy Hồng Lĩnh có 99 ngọn núi. 

c. Nhiều người mong ước được một lần đến thăm Yên Tử.

=> Nhiều người mong ước được một lần đến thăm Yên Tử nằm ở vùng Đông Bắc của Tổ quốc. (Mở rộng thành phần bổ ngữ)