1. Câu chuyện
- Khái niệm: Câu chuyện còn được gọi là truyện gốc, là nội dung của văn bản truyện (văn bản tự sự), gồm: Nhân vật, bối cảnh, các sự kiện được sắp xếp theo trật tự thời gian (phân biệt với các sự kiện được sắp xếp theo mạch kể, cách kể của tác giả trong truyện kể). Ví dụ: Truyện gốc của Chí Phèo bao gồm những sự kiện sau:
+ Sự kiện 1: Chí Phèo được sinh ra và bị bỏ rơi ở cái lò gạch cũ, được nuôi lớn bởi những người dân trong làng Vũ Đại.
+ Sự kiện 2: Chí Phèo lớn lên đi ở cho nhà bá Kiến.
+ Sự kiện 3: Chí Phèo bị bá Kiến đẩy vào tù oan.
+ Sự kiện 4: Chí Phèo ra tù, bị bá Kiến lợi dụng và trở thành con quỷ dữ của làng Vũ Đại.
+ Sự kiện 5: Chí Phèo gặp thị Nở và sống dậy khát khao được làm người lương thiện.
+ Sự kiện 6: Chí Phèo bị Nở cự tuyệt.
+ Sự kiện 7: Chí Phèo giết bá Kiến và tự vẫn.
=> Đây là các sự kiện thuộc câu chuyện của tác phẩm Chí Phèo được sắp xếp theo trình tự thời gian. Nhưng khi được kể trong văn bản, các sự kiện đã có sự xáo trộn theo mục đích của Nam Cao (ông mở đầu truyện với sự kiện Chí Phèo ra tù) tạo nên một mạch kể, cách kể hấp dẫn, độc đáo.
- Cách phân tích:
+ Liệt kê các nhân vật trong văn bản.
+ Nêu bối cảnh của văn bản.
+ Nêu các sự kiện theo trình tự thời gian (xảy ra từ đầu đến cuối theo cuộc đời nhân vật, không phải theo mạch kể hay bố cục của văn bản).
2. Cốt truyện
- Khái niệm:
@204296542234@
- Cách phân tích:
+ Xác định và liệt kê các sự kiện theo trình tự người kể chuyện kể trong văn bản.
+ Trình bày lại chuỗi sự kiện đã liệt kê theo một cách thức nhất định (nói, viết thành đoạn hoặc bài tóm tắt, vẽ sơ đồ hay điền trực tiếp,...).
+ Nhận xét về cốt truyện (đơn giản/ phức tạp, đơn tuyến/ đa tuyến, các sự kiện được kể theo trình tự thời gian hay đảo tuyến,...).
- Ví dụ:
@204296843806@
3. Sự kiện
- Khái niệm: Là hành động, sự việc, biến cố dẫn đến sự thay đổi của nhân vật, thúc đẩy cốt truyện phát triển. Sự kiện giúp nhà văn phản ánh các mối quan hệ, xung đột xã hội và bộc lộ tính cách, số phận nhân vật.
- Cách phân tích:
+ Xác định và liệt kê các hành động, sự việc xảy ra làm thay đổi nhân vật, làm cho mạch truyện phát triển.
+ Chỉ ra và làm rõ giá trị của sự kiện trong việc phản ánh các mối quan hệ, xung đột xã hội và bộc lộ tính cách, số phận của nhân vật.
- Ví dụ: Xem lại những sự kiện chính của truyện Chí Phèo trong mục 1. Câu chuyện và 2. Cốt truyện.
4. Chi tiết
- Khái niệm:
+ Chi tiết:
@204296678784@
+ Chi tiết tiêu biểu:
@204296683195@
- Cách phân tích:
+ Tìm các thông tin miêu tả, thể hiện các phương diện của bối cảnh, nhân vật, sự kiện,... trong văn bản.
+ Xác định thông tin nào có khả năng bộc lộ ý nghĩa, sâu sắc về nhân vật, chủ đề, thông điệp của văn bản (chi tiết được lặp lại, chi tiết khác biệt so với các chi tiết còn lại, chi tiết làm cho nhân vật thay đổi,...).
+ Nêu và làm rõ giá trị của chi tiết tiêu biểu trong việc thể hiện nhân vật, chủ đề, thông điệp của văn bản.
- Ví dụ:
@204296934904@
5. Nhân vật
- Khái niệm: Là con người được khắc họa trong văn bản bằng các biện pháp nghệ thuật. Nhân vật trong văn bản văn học còn có thể là thần linh, loài vật, đồ vật,... nhưng mang những đặc điểm của con người; là phương diện để tác giả khám phá, cắt nghĩa về con người; không đồng nhất với con người ngoài đời; được thể hiện ở các phương diện: Tên tuổi, ngoại hình, lời nói, hành động, suy nghĩ, cảm xúc, mối liên hệ với các nhân vật khác;...
@204296746757@
- Cách phân tích:
+ Liệt kê các nhân vật trong văn bản, xác định nhân vật chính, nhân vật phụ.
+ Tìm các chi tiết thể hiện nhân vật trong văn bản về các phương diện: Ngoại hình, hành động, ngôn ngữ,...
+ Xác định các biện pháp nghệ thuật thể hiện nhân vật (thể hiện qua tình huống, qua việc lựa chọn các loại chi tiết, thủ pháp đối lập,...).
+ Khái quát hóa các đặc điểm về nhân vật (về số phận, tính cách, về phẩm chất, quá trình nhận thức,...).
+ Xác định ý nghĩa, thông điệp của văn bản được thể hiện qua nhân vật.
