Bài học cùng chủ đề
Lý thuyết Bài 8. Phong trào Tây Sơn SVIP
I. KHỞI NGHĨA TÂY SƠN BÙNG NỔ
- Từ giữa thế kỉ XVIII, chính quyền chúa Nguyễn ở Đàng Trong ngày càng mục nát:
+ Bộ máy quan lại vừa cồng kềnh, vừa tham nhũng nghiêm trọng.
+ Địa chủ và cường hào chiếm đoạt ruộng đất của nông dân.
+ Người dân bị áp bức bởi tô thuế nặng nề và lao dịch liên miên.
=> Đời sống nhân dân trở nên khốn khó, dẫn đến mâu thuẫn gay gắt giữa quần chúng và chính quyền chúa Nguyễn.
- Trước tình hình đó, năm 1771, ba anh em Nguyễn Nhạc, Nguyễn Huệ, Nguyễn Lữ đã khởi nghĩa tại vùng Tây Sơn thượng đạo (nay là An Khê, Gia Lai).
- Nghĩa quân nêu khẩu hiệu “lấy của người giàu chia cho người nghèo”, thu hút đông đảo nhân dân, đặc biệt là nông dân và các tầng lớp bị áp bức.
Hình 1. Tượng Tây Sơn Tam Kiệt ở Bảo tàng Quang Trung (Bình Định)
Câu hỏi:
@205876644936@
II. NHỮNG THẮNG LỢI TIÊU BIỂU CỦA PHONG TRÀO TÂY SƠN
Hình 2. Sơ đồ diễn biến chính của phong trào Tây Sơn
1. Lật đổ chính quyền chúa Nguyễn ở Đàng Trong
- Từ năm 1774, quân Tây Sơn làm chủ vùng đất từ Quảng Nam đến Bình Thuận.
- Tuy nhiên, nghĩa quân rơi vào thế khó:
+ Phía Bắc bị quân Trịnh tấn công, chiếm Phú Xuân (Huế).
+ Phía Nam là sự phản công mạnh mẽ của quân chúa Nguyễn.
- Để đối phó, Nguyễn Nhạc tạm hòa với quân Trịnh, dồn toàn lực tiêu diệt chúa Nguyễn.
- Năm 1777, trong chiến dịch nghĩa quân Tây Sơn đánh vào Gia Định:
+ Chúa Nguyễn bị bắt giết.
+ Nguyễn Ánh là người duy nhất trốn thoát.
=> Chính quyền chúa Nguyễn ở Đàng Trong chính thức sụp đổ.
\
Hình 3. Một nhóm người Đàng Trong thời Tây Sơn - Tranh của họa sĩ người Anh
Câu hỏi:
@205876650760@
2. Đánh tan quân Xiêm xâm lược
- Sau thất bại trước quân Tây Sơn, Nguyễn Ánh cầu cứu vua Xiêm.
- Cuối năm 1784, khoảng 5 vạn quân Xiêm theo hai hướng thủy, bộ kéo sang chiếm miền Tây Gia Định.
- Tháng 1 - 1785, Nguyễn Huệ dẫn quân tiến vào miền Nam, chọn đoạn sông Tiền từ Rạch Gầm đến Xoài Mút (nay thuộc Tiền Giang) làm trận địa mai phục.
- Ngày 19 - 1 - 1785, trận Rạch Gầm - Xoài Mút nổ ra:
+ Quân Tây Sơn đánh bất ngờ, kết hợp thủy chiến và hỏa công.
+ Quân Xiêm gần như bị tiêu diệt hoàn toàn trong một ngày.
=> Đây là một trong những trận thủy chiến lớn trong lịch sử, đánh dấu bước chuyển phong trào Tây Sơn thành phong trào yêu nước toàn dân.
Hình 4. Lược đồ trận Rạch Gầm - Xoài Mút
Câu hỏi:
@205876666673@
3. Lật đổ chính quyền chúa Trịnh. Triều Lê sụp đổ
- Năm 1786, Nguyễn Huệ dẫn quân đánh chiếm Phú Xuân và giành được thắng lợi.
- Thừa thắng xông lên, quân Tây Sơn giải phóng toàn bộ Đàng Trong rồi tiến quân ra Đàng Ngoài.
- Với danh nghĩa “phù Lê diệt Trịnh”, quân Tây Sơn được dân chúng ủng hộ.
Hình 5. Đền Quán Cháo ở Tam Điệp với truyền thuyết tiên nữ dâng cháo cho nghĩa quân Tây Sơn
- Tháng 7 - 1786, quân Tây Sơn tiến vào thành Thăng Long, lật đổ chúa Trịnh, trao lại chính quyền cho vua Lê.
- Sau khi quân Tây Sơn rút về Nam, triều đình Lê lại rối ren, mất ổn định.
- Năm 1788, Nguyễn Huệ buộc phải ra Bắc lần hai. Vua Lê Chiêu Thống bỏ trốn.
=> Chính quyền Lê - Trịnh sụp đổ hoàn toàn.
Câu hỏi:
@205876675544@
4. Đại phá quân Thanh xâm lược
- Cuối năm 1788, lấy cớ giúp vua Lê, nhà Thanh đem 29 vạn quân sang xâm lược.
- Quân Tây Sơn chủ động rút lui, lập phòng tuyến ở Biện Sơn (quân thủy) và Tam Điệp (quân bộ).
- Tháng 12 - 1788, Nguyễn Huệ lên ngôi Hoàng đế, lấy hiệu Quang Trung, thân chinh chỉ huy năm đạo quân tiến ra Bắc.
Mốc thời gian | Diễn biến chính |
Ngày 25 - 1 - 1789 (đêm 30 Tết) | Quân Tây Sơn vượt sông Gián Khẩu (sông Đáy), tiêu diệt đồn tiền tiêu của giặc. |
Ngày 28 - 1 - 1789 (đêm mùng 3 Tết) | - Quân Tây Sơn bao vây đồn Hà Hồi (Thường Tín, Hà Nội). - Quân Thanh bị tấn công bất ngờ, hoảng sợ và xin hàng. |
Ngày 30 - 1 - 1789 (mùng 5 Tết) | - Rạng sáng, Quang Trung chỉ huy quân đánh đồn Ngọc Hồi (Thanh Trì, Hà Nội). - Đô đốc Long đánh đồn Đống Đa. - Tướng Sầm Nghi Đống thắt cổ tự tử. Tôn Sĩ Nghị tháo chạy. - Đến trưa, Quang Trung dẫn quân tiến vào Thăng Long. |
=> Chỉ trong 5 ngày, quân Tây Sơn đập tan quân Thanh, giữ vững nền độc lập dân tộc.
Hình 6. Một mô hình tàu chiến được cho là của thủy quân Tây Sơn, hiện đang trưng bày tại Bảo tàng Tây Sơn
Câu hỏi:
@205876673488@
III. NGUYÊN NHÂN THẮNG LỢI VÀ Ý NGHĨA LỊCH SỬ
1. Nguyên nhân thắng lợi
- Quần chúng nhân dân ủng hộ mạnh mẽ, chiến đấu dũng cảm vì lòng yêu nước.
- Sự chỉ huy tài ba, chiến lược đúng đắn của Nguyễn Huệ - Quang Trung và lãnh đạo Tây Sơn.
Câu hỏi:
@205876701454@
2. Ý nghĩa lịch sử
- Lật đổ hai tập đoàn phong kiến Nguyễn - Trịnh, xóa bỏ cục diện chia cắt đất nước lâu dài.
- Đánh bại hai đội quân xâm lược lớn: quân Xiêm và quân Thanh. => Bảo vệ vững chắc nền độc lập, chủ quyền dân tộc.
- Đặt nền tảng cho sự thống nhất đất nước và mở ra một giai đoạn phát triển mới trong lịch sử dân tộc Việt Nam.
Hình 7. Tượng đài Rạch Gầm Xoài Mút ghi dấu trận đánh oanh liệt của cuộc khởi nghĩa Tây Sơn