Lý thuyết Bài 8. Một số cuộc khởi nghĩa và chiến tranh giải phóng trong lịch sử Việt Nam (Từ thế kỉ III trước công nguyên đến cuối thế kỉ XIX) (P2) SVIP

III. PHONG TRÀO TÂY SƠN

1. Bối cảnh lịch sử

- Từ giữa thế kỉ XVIII, tình hình Đàng Trong rơi vào khủng hoảng sâu sắc.

a. Chính trị:

- Chúa Nguyễn Phúc Thuần lên ngôi khi còn nhỏ tuổi.

- Mọi quyền lực rơi vào tay quyền thần Trương Phúc Loan - một kẻ tham nhũng, lộng quyền.

- Bộ máy quan lại rối ren, nạn mua quan bán chức lan rộng.

b. Kinh tế - xã hội:

- Nhân dân chịu gánh nặng thuế khóa, binh dịch.

- Mâu thuẫn xã hội gay gắt, nổ ra nhiều cuộc nổi dậy của nhân dân nhưng đều thất bại.

=> Trong bối cảnh đó, phong trào Tây Sơn do ba anh em Nguyễn Nhạc - Nguyễn Huệ - Nguyễn Lữ lãnh đạo bùng nổ với mục đích lật đổ chính quyền chúa Nguyễn, chống ngoại xâm, thống nhất đất nước (1771).

Hình 1. Tượng thờ ba anh em Nguyễn Nhạc - Nguyễn Huệ - Nguyễn Lữ

2. Diễn biến chính

- 1771: Khởi nghĩa bùng nổ tại Tây Sơn Thượng đạo (An Khê, Gia Lai).

- 1773: Quân ta chiếm phủ thành Quy Nhơn.

- 1774: Mở rộng kiểm soát từ Quảng Nam đến Bình Thuận.

- 1777: Lật đổ chính quyền chúa Nguyễn.

- 1778: Nguyễn Nhạc xưng đế, đóng đô tại Đồ Bàn (Bình Định).

- 1785: Nguyễn Huệ đánh tan 5 vạn quân Xiêm ở trận Rạch Gầm - Xoài Mút (Tiền Giang).

Hình 2. Thuyền Đại Hiệu, một loại thuyền chiến cỡ lớn có trang bị hỏa lực mạnh mà thủy quân Tây Sơn đã sử dụng trong trận đánh Rạch Gầm - Xoài Mút

- 1786: Giải phóng Phú Xuân, thống nhất Đàng Trong. Đánh bại chính quyền họ Trịnh ở Đàng Ngoài.

- 1788: Nguyễn Huệ lên ngôi hoàng đế, lấy hiệu là Quang Trung, tiến quân ra Bắc.

- 1789: Chiến thắng vang dội tại Ngọc Hồi - Đống Đa, đánh bại 29 vạn quân Thanh giúp giữ vững nền độc lập dân tộc.

Hình 3. Vua Quang trung cưỡi voi tiến vào đồn Ngọc Hồi (Tranh minh họa)

3. Ý nghĩa lịch sử

- Phong trào Tây Sơn phát triển từ một cuộc khởi nghĩa địa phương thành phong trào dân tộc lớn mạnh.

- Lật đổ hai tập đoàn phong kiến Trịnh - Nguyễn, chấm dứt tình trạng chia cắt đất nước.

- Đánh bại ngoại xâm (quân Xiêm, quân Thanh), bảo vệ độc lập dân tộc và chủ quyền lãnh thổ.

IV. BÀI HỌC LỊCH SỬ TỪ CÁC CUỘC KHỞI NGHĨA VÀ CHIẾN TRANH GIẢI PHÓNG

1. Bài học về xây dựng lực lượng

- Tập hợp lực lượng ban đầu là yếu tố then chốt:

+ Hội thề Lũng Nhai tập hợp các anh hùng. => Đặt cơ sở cho khởi nghĩa Lam Sơn.

+ Khi tiến ra Bắc, Quang Trung tuyển quân, duyệt binh, truyền hịch khích lệ tinh thần. => Nghĩa quân phát triển nhanh chóng.

Hình 4. Di tích Hội thề Lũng Nhai - Thanh Hóa

2. Bài học về khối đại đoàn kết toàn dân

- Đoàn kết là sức mạnh làm nên thắng lợi:

+ Lam Sơn: “Lấy nhân nghĩa thắng hung tàn”, không chỉ thu phục dân mà còn phân hóa kẻ thù.

+ Lực lượng Lam Sơn gồm nhiều thành phần: Quý tộc, trí thức, thương nhân, nông dân, dân tộc thiểu số,…

3. Bài học về nghệ thuật quân sự

- Linh hoạt, sáng tạo, phong phú và độc đáo, phù hợp hoàn cảnh:

+ Lấy ít địch nhiều, lấy yếu thắng mạnh.

+ Kết hợp giữa quân sự - chính trị - ngoại giao.

+ Biết chọn thời cơ, địa hình, chiến thuật phù hợp (như Ngọc Hồi - Đống Đa, Chi Lăng - Xương Giang,...).

Hình 5. Sơ đồ vị trí Ngọc Hồi - Đầm Mực