Lý thuyết Bài 7. Khái quát về chiến tranh bảo vệ Tổ quốc trong lịch sử Việt Nam (P1) SVIP

I. CHIẾN TRANH BẢO VỆ TỔ QUỐC TRONG LỊCH SỬ VIỆT NAM

1. Vị trí địa chiến lược của Việt Nam

- Việt Nam nằm ở khu vực Đông Nam Á.

- Điểm giao giữa lục địa Á - Âu và châu Đại Dương, giữa Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương.

- Nằm trên tuyến thương mại lâu năm giữa Ấn Độ và Trung Quốc.

- Việt Nam trở thành “tiền tiêu” từ phía Bắc và “cửa ngõ” tiến vào bán đảo Trung - Ấn.

Hình 1. Lược đồ khu vực Đông Nam Á

=> Vì vị trí chiến lược quan trọng, Việt Nam nhiều lần trở thành mục tiêu xâm lược của các thế lực ngoại bang và là địa bàn cạnh tranh địa - chính trị của các cường quốc khu vực và thế giới.

2. Vai trò, ý nghĩa của chiến tranh bảo vệ Tổ quốc

- Là nhân tố then chốt bảo vệ độc lập, chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ, quyết định sự sống còn của quốc gia, dân tộc.

- Tác động sâu sắc đến quá trình hình thành, phát triển đất nước và định hình thể chế chính trị - xã hội.

- Góp phần hình thành tinh thần yêu nước, ý chí bất khuất và tinh thần đoàn kết toàn dân tộc.

II. MỘT SỐ CUỘC KHÁNG CHIẾN THẮNG LỢI TIÊU BIỂU

1. Kháng chiến chống quân Nam Hán (938)

- Năm 938, quân Nam Hán tiến vào vùng biển Đông Bắc.

- Ngô Quyền đã bố trí bãi cọc ngầm trên sông Bạch Đằng mai phục địch.

- Trận địa phục kích của quân ta đã khiến quân Nam Hán thất bại nhanh chóng.

Hình 2. Bãi cọc tại Khu di tích Bạch Đằng Giang mô phỏng trận địa cọc cha ông ta sử dụng đánh giặc ngoại xâm

2. Kháng chiến chống quân Tống (981)

- Đầu năm 981, quân Tống tiến vào Đại Cồ Việt.

- Lê Hoàn tổ chức kháng chiến, đánh chặn nhiều trận lớn trên sông Lục Đầu, Bạch Đằng,...

Hình 3. Lược đồ Lê Hoàn đại phá quân Tống năm 981

3. Kháng chiến chống quân Tống (1075 - 1077)

- Tháng 10 - 1075, nhà Lý chủ động đánh trước vào đất Tống, sau đó lập phòng tuyến sông Như Nguyệt để phòng thủ.

- Năm 10 - 1076, quân Tống kéo vào Đại Việt với hai đạo quân, bị chặn ở bờ sông Như Nguyệt, cố gắng tấn công quân ta nhưng thất bại.

- Đầu 1077, Lý Thường Kiệt phản công, quân Tống chịu tổn thất nặng. Nhà Lý chủ động đề nghị giảng hòa và giữ được nền độc lập.

Hình 4. Lược đồ trận chiến trên sông Như Nguyệt

4. Ba lần chống Mông - Nguyên (1258 - 1288)

a. Kháng chiến chống quân Mông Cổ (1258):

- Năm 1258, quân Mông Cổ tiến quân vào Đại Việt, nhà Trần chặn đánh nhưng thất bại.

- Quân ta tạm thời rút lui bảo toàn lực lượng, thực hiện kế vườn không nhà trống khiến địch rơi vào tình thế khó khăn.

- Cuối tháng 1, quân ta tiến hành phản công và giành thắng lợi tại Đông Bộ Đầu.

Hình 5. Lược đồ chiến tranh Nguyên Mông - Đại Việt lần I (1258)

b. Kháng chiến chống quân Nguyên (1285):

- Năm 1285, quân Nguyên tiến vào từ hai hướng Bắc - Nam.

- Nhà Trần rút lui, chỉ đạo nhân dân tiếp tục thực hiện vườn không nhà trống.

- Giữa năm 1285, Trần Quốc Tuấn chỉ huy quân dân phản công và giành thắng lợi ở Tây Kết, Hàm Tử, Chương Dương, Thăng Long,...

- Địch phải tháo chạy về nước.

Hình 6. Tranh minh họa quân Trần kháng chiến chống quân Nguyên

c. Kháng chiến chống quân Mông - Nguyên (1258 - 1288):

- Cuối năm 1828, 30 vạn quân Nguyên tiến vào nước ta (chia làm 3 cánh, di chuyển theo hai đường thủy, bộ).

- Tháng 1 - 1288, quân Nguyên chiếm Vạn Kiếp, tấn công Thăng Long. Tiếp tục rơi vào thế khó khăn.

- Tháng 2 - 1288, quân ta tập kích địch ở nhiều nơi.

- Tháng 3 - 1288, quân Nguyên rút quân về Vạn Kiếp, tướng địch tháo chạy về nước.

- Tháng 4 - 1288, quân ta tiêu diệt cánh quân do Ô Mã Nhi chỉ huy ở trận Bạch Đằng.

Hình 7. Bảo tàng lịch sử chiến thắng sông Bạch Đằng

5. Kháng chiến chống quân Xiêm (1785)

- Giữa năm 1784, lợi dụng danh nghĩa giúp Nguyễn Ánh, quân Xiêm tràn vào Gia Định.

- Đầu năm 1785, Nguyễn Huệ kéo quân vào Nam, lập đại bản doanh tại Mỹ Tho để chuẩn bị ứng chiến.

- Ngày 19 - 1 - 1785, tại khúc sông Tiền từ Rạch Gầm đến Xoài Mút (Tiền Giang), diễn ra trận thủy chiến ác liệt. Quân Tây Sơn chủ động phục kích, đánh tan đạo quân viễn chinh Xiêm.

Hình 8. Tượng đài chiến thắng Rạch Gầm - Xoài Mút

6. Kháng chiến chống quân Thanh (1789)

- Cuối năm 1788, lấy cớ phò trợ vua Lê Chiêu Thống, nhà Thanh cử Tôn Sĩ Nghị chỉ huy 29 vạn quân tiến vào Thăng Long.

- Tháng 12 - 1788, Nguyễn Huệ lên ngôi hoàng đế, lấy hiệu là Quang Trung, nhanh chóng kéo quân ra Bắc.

- Đêm 30 Tết Kỷ Dậu, quân Tây Sơn đồng loạt đánh vào các đồn trại quân Thanh.

- Rạng sáng mồng 5 Tết, Quang Trung đích thân chỉ huy đánh đồn Ngọc Hồi, đồng thời Đô đốc Long tiến công đồn Đống Đa.

- Quân Thanh đại bại, Tôn Sĩ Nghị tháo chạy về nước.

Hình 9. Quân ta đánh đồn Ngọc Hồi (Tranh minh họa)