Lý thuyết Bài 6. Công cuộc khai phá vùng đất phía Nam từ thế kỉ XVI đến thế kỉ XVIII SVIP

I. CÔNG CUỘC KHAI PHÁ VÙNG ĐẤT PHÍA NAM TRONG CÁC THẾ KỈ XVI - XVIII

- Năm 1558, Nguyễn Hoàng được cử vào trấn thủ vùng Thuận Hóa. Từ đây, việc di dân và khai phá vùng đất phía Nam bắt đầu được thúc đẩy mạnh mẽ.

Hình 1. Chú Tiên Nguyễn Hoàng (1525 - 1613)

- Đến cuối thế kỉ XVI, vùng Thuận - Quảng đã hình thành khoảng 1.226 xã, thôn, cho thấy quy mô dân cư và canh tác ngày càng mở rộng.

- Sau Nguyễn Hoàng, các chúa Nguyễn kế vị đã:

+ Xây dựng chính quyền phong kiến Đàng Trong,

+ Tăng cường phòng thủ vùng đất mới,

+ Đẩy mạnh chính sách khai hoang và mở rộng lãnh thổ.

- Một số sự kiện chính trong công cuộc khai phá phía Nam (thế kỉ XVI - XVIII):

+ Năm 1558: Nguyễn Hoàng vào trấn thủ Thuận Hóa, mở đầu cho việc khai phá vùng đất phía Nam.

Hình 2. Chúa Nguyễn Hoàng nhận vò nước của dân dâng khi ông làm Tổng trấn Quảng Trị

+ Năm 1611: Nguyễn Hoàng lập phủ Phú Yên, tiếp tục mở rộng lãnh thổ về phía Nam.

+ Năm 1653: Thành lập dinh Thái Khang (thuộc Khánh Hòa ngày nay), đánh dấu bước tiến mới trong việc kiểm soát vùng duyên hải Nam Trung Bộ.

+ Năm 1698: Thành lập phủ Gia Định gồm nhiều vùng đất quan trọng: Đồng Nai, Bà Rịa - Vũng Tàu, Bình Dương, Bình Phước, Long An, Tây Ninh, Tiền Giang và TP. Hồ Chí Minh ngày nay.

Hình 3. Vị trí thành Gia Định năm 1790 trên bản đồ vệ tinh Thành phố Hồ Chí Minh ngày nay

+ Năm 1757: Chúa Nguyễn hoàn thiện hệ thống chính quyền ở khu vực Nam Bộ, tương ứng với địa bàn miền Nam hiện nay.

=> Đến cuối thế kỉ XVIII, chúa Nguyễn đã làm chủ một vùng đất rộng lớn (từ phía nam dãy Hoành Sơn đến mũi Cà Mau, bao gồm cả các đảo, quần đảo ở Biển Đông và vịnh Thái Lan).

- Để quản lí tốt vùng đất mới, các chúa Nguyễn đã:

+ Lập đơn vị hành chính và bộ máy cai trị.

+ Ghi sổ quản lí dân đinh, ruộng đất.

+ Ban hành các loại thuế để duy trì hoạt động quản lí.

II. QUÁ TRÌNH THỰC THI CHỦ QUYỀN ĐỐI VỚI QUẦN ĐẢO HOÀNG SA VÀ QUẦN ĐẢO TRƯỜNG SA CỦA CÁC CHÚA NGUYỄN

- Song song với việc mở rộng đất liền, các chúa Nguyễn còn quan tâm đến chủ quyền trên biển, đặc biệt là tại quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa.

Hình 4. Bản đồ do Đỗ Bá soạn vẽ vào thế kỉ XVII, được in trong Toàn tập Thiên Nam tứ chí lộ đồ thư

Bãi Cát Vàng (thuộc quần đảo Hoàng Sa ngày nay) "dài độ 400 dặm, rộng 20 dặm". Hằng năm, vào cuối mùa đông, chúa Nguyễn sẽ cử thuyền đến tìm kiếm vàng bạc, tiền tệ, súng đạn,...

- Việc quản lí các quần đảo này được thực hiện bài bản, đều đặn và có tổ chức, thông qua đội Hoàng Sa và đội Bắc Hải.

- Hai đội dân binh này có nhiệm vụ:

+ Khai thác tài nguyên biển (như đồi mồi, hải sâm, ba ba,...).

+ Thu lượm hàng hóa từ các tàu đắm (như gươm, súng, đồ đồng, bạc,...).

=> Vừa có chức năng kinh tế vừa có chức năng kiểm soát, quản lí vùng biển đảo để khẳng định chủ quyền.

Hình 5. Tượng đài Hải đội Hoàng Sa tại đảo Lý Sơn (Quảng Ngãi)

- Hoạt động của đội Hoàng Sa và Bắc Hải vẫn tiếp tục dưới thời Tây Sơn (cuối thế kỉ XVIII), cho thấy tính liên tục và bền vững trong việc thực thi chủ quyền.

- Nhờ sự quan tâm của các chính quyền phong kiến và hoạt động thường xuyên của các đội dân binh, người Việt Nam đã xác lập chủ quyền từ rất sớm đối với quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa.