Lý thuyết Bài 4. Sự phát triển của chủ nghĩa xã hội từ sau Chiến tranh thế giới thứ hai đến nay (P1) SVIP

I. SỰ PHÁT TRIỂN CỦA CHỦ NGHĨA XÃ HỘI TỪ SAU CHIẾN TRANH THẾ GIỚI THỨ HAI ĐẾN NĂM 1991

1. Chủ nghĩa xã hội ở Đông Âu

a. Bối cảnh:

- Trước năm 1945, Liên Xô là nước xã hội chủ nghĩa duy nhất.

- Sau chiến tranh, hệ thống xã hội chủ nghĩa mở rộng nhanh chóng ở Đông Âu dưới sự hỗ trợ của Liên Xô.

Hình 1. Hồng quân Liên Xô ăn mừng chiến thắng tại Béc-lin (1945)

b. Các giai đoạn phát triển:

- Giai đoạn 1944 - 1945: Nhân dân lật đổ các chính quyền cũ, thiết lập chính quyền dân chủ nhân dân:

+ Nhân dân các nước Tiệp Khắc, Ba Lan, Hung-ga-ri đứng lên lật đổ chế độ tư sản - địa chủ.

+ Nhân dân Bun-ga-ri, Ru-ma-ni, An-ba-ni lật đổ chế độ quân chủ chuyên chế, thành lập chính quyền dân chủ nhân dân.

- Giai đoạn 1945 - 1949:

+ Tiến hành cải cách ruộng đất, đảm bảo quyền dân chủ, nâng cao đời sống.

+ Thành lập nước Cộng hòa Dân chủ Đức (10 - 1949).

Hình 2. Tổng thống đầu tiên của Cộng hòa Dân chủ Đức đọc tuyên ngôn thành lập quốc gia (7 - 10 - 1949)

- Giai đoạn 1950 - đầu 1970: Bắt đầu xây dựng chủ nghĩa xã hội, đạt được nhiều thành tựu: công nghiệp, nông nghiệp, điện khí hóa, khoa học - kĩ thuật. => Trở thành các quốc gia công - nông nghiệp.

Hình 3. Nhà máy thép công nghiệp thời cộng sản ở Ba Lan

2. Sự mở rộng của chủ nghĩa xã hội ở châu Á và khu vực Mĩ La-tinh

a. Tại châu Á:

- Mông Cổ:

+ Hoàn thành cách mạng dân tộc dân chủ (1924).

+ Đi lên con đường xã hội chủ nghĩa (1940).

- Triều Tiên: Thành lập nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Triều Tiên (1948).

- Trung Quốc: Thành lập nước Cộng hòa Dân chủ Nhân dân Trung Hoa (1949).

Hình 4. Chủ tịch Mao Trạch Đông tuyên bố thành lập Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa vào năm 1949

- Việt Nam: Miền Bắc xây dựng chủ nghĩa xã hội (sau năm 1945); cả nước cùng đi lên chủ nghĩa xã hội (sau khi thống nhất đất nước năm 1975).

Hình 5. Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn Độc lập tại Quảng trường Ba Đình, khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa (1945).

- Lào: Nước Cộng hòa Dân chủ nhân dân Lào thành lập (1975).

b. Tại Mĩ La-tinh: Cu-ba trở thành quốc gia xã hội chủ nghĩa sau thắng lợi cách mạng (1959) và định hướng từ năm 1961.

3. Nguyên nhân sụp đổ của chủ nghĩa xã hội ở Đông Âu và Liên Xô

- Cuối thập niên 1980, hệ thống xã hội chủ nghĩa ở Đông Âu và Liên Xô khủng hoảng nghiêm trọng, sụp đổ chỉ trong 3 năm (1989 - 1991).

a. Nguyên nhân chủ quan:

- Sai lầm trong cải tổ.

- Trì trệ trong đổi mới kinh tế - xã hội.

- Chưa khai thác tối đa thành tựu khoa học - kĩ thuật.

- Tình trạng quan liêu, bao cấp, nhân dân mất niềm tin vào đảng và nhà nước.

b. Nguyên nhân khách quan:

- Các thế lực thù địch can thiệp, thúc đẩy thay đổi thể chế chính trị.

Hình 6. Biểu tình ở Đông Âu năm 1989