Lý thuyết Bài 18. Vùng Đông Nam Bộ (phần 2) SVIP

IV. SỰ PHÁT TRIỂN VÀ PHÂN BỐ MỘT SỐ NGÀNH KINH TẾ

* Khái quát chung:

- Vị thế: Vùng kinh tế năng động nhất, đi đầu trong đổi mới sáng tạo và đóng góp chủ lực vào tăng trưởng kinh tế cả nước.

- Đóng góp kinh tế: Chiếm tỷ trọng lớn nhất trong GDP quốc gia (khoảng 30% năm 2021).

- Thu nhập: Có GRDP bình quân đầu người cao nhất cả nước, phản ánh mức độ giàu có và phát triển.

- Cơ cấu kinh tế: Đang chuyển dịch tích cực theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa, với tỷ trọng dịch vụ và công nghiệp cao.

- Ngành kinh tế mũi nhọn:

+ Công nghiệp: Phát triển đa dạng, chú trọng các ngành có giá trị gia tăng cao.

+ Dịch vụ: Phát triển mạnh tài chính, thương mại, logistics, du lịch,...

+ Trồng cây công nghiệp lâu năm: Các cây trồng chủ lực là cao su, hồ tiêu, điều,...

⇒ Vai trò: Là vùng kinh tế trọng điểm, giữ vai trò đầu tàu và tạo động lực lan tỏa cho sự phát triển kinh tế của toàn bộ Việt Nam.

1. Công nghiệp

- Vị thế: Phát triển bậc nhất cả nước, chiếm tỷ trọng lớn nhất trong GRDP của vùng (trên 37% năm 2021).

- Cơ cấu: Khá đa dạng, nhiều ngành thế mạnh (khai thác dầu khí; sản xuất hóa chất; sản xuất sản phẩm điện tử, máy vi tính; sản xuất ô tô và xe động cơ khác; sản xuất, chế biến thực phẩm; dệt và sản xuất trang phục; sản xuất giày, dép,...).

Khai thác dầu khí ở thềm lục địa Đông Nam Bộ

- Phân bố: Chủ yếu ở các tỉnh, thành phố lớn như TP. Hồ Chí Minh, Bình Dương, Đồng Nai, Bà Rịa - Vũng Tàu.

- Xu hướng chuyển dịch: Ưu tiên phát triển các ngành công nghệ cao (điện tử - viễn thông; sản xuất rô-bốt, điều khiển từ xa; hóa dược, dược phẩm; sản xuất vật liệu mới,...).

- Định hướng phát triển bền vững:

+ Chú trọng công nghiệp xanh, năng lượng sạch.

+ Sử dụng năng lượng tái tạo gắn với bảo vệ môi trường.

⇒ Công nghiệp Đông Nam Bộ là trụ cột kinh tế của vùng và cả nước, với cơ cấu đa dạng, trình độ phát triển cao và đang hướng tới công nghệ hiện đại và bền vững.

2. Dịch vụ

* Tình hình phát triển:

- Phát triển với tốc độ nhanh, tỉ trọng trong GRDP của vùng ngày càng tăng (42,2% năm 2021).

- Cơ cấu đa dạng, nhiều lĩnh vực phát triển hàng đầu cả nước:

+ Thương mại: Trung tâm giao thương lớn nhất cả nước.

+ Du lịch: Điểm đến hấp dẫn với đa dạng loại hình.

+ Giao thông vận tải: Đầu mối giao thông quan trọng của khu vực và quốc gia.

+ Tài chính ngân hàng: Trung tâm tài chính lớn nhất Việt Nam.

⇒ Vai trò: Ngành kinh tế then chốt của Đông Nam Bộ, với tỉ trọng lớn và sự phát triển vượt trội trong nhiều lĩnh vực quan trọng của cả nước.

a. Thương mại:

* Hoạt động nội thương: 

- Điều kiện phát triển:

+ Dân số đông, mật độ dân số cao ⇒ thị trường tiêu thụ lớn.

+ Thu nhập bình quân đầu người cao nhất cả nước ⇒ sức mua cao.

+ Cơ sở hạ tầng thương mại phát triển (trung tâm thương mại, siêu thị, chợ, cửa hàng) phân bố rộng khắp ⇒ đáp ứng nhu cầu mua bán của người dân.

Chợ Bến Thành - khu chợ đầu mối nổi tiếng

+ Mạng lưới giao thông tương đối phát triển ⇒ thuận lợi cho lưu thông hàng hóa trong vùng.

- Tình hình phát triển và phân bố:

+ Hoạt động mua bán diễn ra sôi động, đáp ứng nhu cầu đa dạng của người dân.

+ Thành phố Hồ Chí Minh là trung tâm điều phối và tiêu thụ hàng hóa lớn nhất.

* Hoạt động ngoại thương:

- Điều kiện phát triển:

+ Vị trí địa lý thuận lợi, gần các tuyến hàng hải quốc tế, có các cảng biển lớn.

+ Cơ sở hạ tầng phục vụ xuất nhập khẩu được đầu tư (cảng biển, khu chế xuất, khu công nghiệp).

+ Nền kinh tế năng động, sản xuất nhiều mặt hàng có khả năng xuất khẩu.

+ Chính sách thu hút đầu tư nước ngoài, thúc đẩy hoạt động xuất nhập khẩu.

- Tình hình phát triển và phân bố:

+ Kim ngạch xuất khẩu của vùng rất lớn, chiếm khoảng 34% tổng giá trị xuất khẩu của cả nước (năm 2021) ⇒ đóng vai trò quan trọng trong hoạt động ngoại thương của Việt Nam.

Đông Nam Bộ dẫn đầu cả nước về xuất nhập khẩu

+ Các địa phương có giá trị xuất khẩu hàng đầu là Thành phố Hồ Chí Minh, Bình Dương, Đồng Nai (đây là những trung tâm công nghiệp lớn của vùng).

b. Du lịch: 

- Điều kiện phát triển:

+ Tài nguyên du lịch phong phú, bao gồm cả du lịch tự nhiên (bãi biển, rừng, sông ngòi) và du lịch văn hóa - lịch sử (di tích, lễ hội, kiến trúc đô thị).

+ Cơ sở phục vụ du lịch hiện đại, hệ thống khách sạn, nhà hàng, khu vui chơi giải trí được đầu tư phát triển mạnh.

+ Mạng lưới giao thông đường bộ, đường thủy, đường hàng không phát triển, dễ dàng kết nối với các điểm du lịch trong và ngoài vùng.

- Tình hình phát triển và phân bố:

+ Là điểm đến hấp dẫn đối với cả khách du lịch trong nước và quốc tế, lượng du khách hằng năm lớn.

+ Trung tâm du lịch lớn nhất cả nước: Thành phố Hồ Chí Minh.

+ Các tuyến du lịch từ Thành phố Hồ Chí Minh tới Vũng Tàu, Đà Lạt, Nha Trang,... diễn ra quanh năm.

c. Giao thông vận tải:

- Điều kiện phát triển:

+ Đầy đủ các loại hình giao thông vận tải (đường bộ, đường sắt, đường thủy, đường hàng không).

+ Hệ thống giao thông được đầu tư phát triển nhanh chóng và theo hướng hiện đại.

+ Nhiều công trình giao thông lớn và liên tục nâng cấp, xây dựng mới các cảng biển, sân bay và đường quốc lộ.

Dự án Cảng hàng không quốc tế Long Thành dần hoàn thiện

⇒ Giúp kết nối hiệu quả giữa các địa phương trong và ngoài vùng, cũng như với các quốc gia khác.

- Tình hình phát triển và phân bố:

+ Dẫn đầu cả nước về khối lượng hàng hóa và số lượng hành khách vận chuyển.

+ Thành phố Hồ Chí Minh là đầu mối giao thông vận tải lớn nhất và quan trọng nhất của cả vùng và cả nước.

d. Tài chính ngân hàng: 

- Phát triển mạnh mẽ, đặc biệt là tại Thành phố Hồ Chí Minh.

Thành phố Hồ Chí Minh là trung tâm tài chính ngân hàng lớn nhất của cả nước, nơi tập trung các trụ sở chính, chi nhánh và các hoạt động giao dịch tài chính quan trọng.

- Bao gồm nhiều ngân hàng Nhà nước, ngân hàng tư nhân, ngân hàng quốc tế, sàn giao dịch chứng khoán và các công ty bảo hiểm.

e. Các lĩnh vực dịch vụ khác:

- Các lĩnh vực dịch vụ khác cũng đang có sự tăng trưởng đáng kể:

+ Công nghệ thông tin - viễn thông: Phát triển năng động, đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế - xã hội của vùng.

+ Logistics: Phát triển mạnh mẽ để hỗ trợ cho hoạt động sản xuất, thương mại và xuất nhập khẩu của vùng.