Lý thuyết Bài 15. Ấn Độ và Đông Nam Á từ nửa sau thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX SVIP

I. ẤN ĐỘ NỬA SAU THẾ KỈ XIX

1. Bối cảnh lịch sử

- Từ đầu thế kỉ XVIII, Ấn Độ suy yếu do nội chiến giữa các chúa phong kiến.

- Anh và Pháp lợi dụng cơ hội để tranh giành ảnh hưởng.

=> Anh hoàn tất việc xâm lược và thiết lập ách thống trị ở Ấn Độ vào giữa thế kỉ XIX.

Hình 1. Hình ảnh thực dân Anh xâm lược Ấn Độ

2. Chính sách cai trị của thực dân Anh

a. Chính trị:

- Thành lập bộ máy cai trị trực tiếp: Phó vương và Hội đồng điều hành gồm 5 ủy viên.

- Sử dụng chính sách chia để trị. => Khơi sâu chia rẽ chủng tộc, tôn giáo, mua chuộc tầng lớp phong kiến bản xứ làm tay sai.

b. Kinh tế:

- Khai thác thuộc địa triệt để: Vơ vét tài nguyên, bóc lột nhân công.

+ Nông nghiệp: Chiếm đất lập đồn điền, nông dân bị bần cùng hóa, nhiều người chết đói.

Hình 2. Người dân Ấn Độ dưới ách cai trị của thực dân Anh

+ Công nghiệp: Phát triển công nghiệp chế biến, khai khoáng, mở rộng giao thông, cảng biển.

c. Xã hội:

- Thi hành chính sách ngu dân, duy trì tập quán lạc hậu và phản động.

3. Mâu thuẫn và phong trào đấu tranh

- Mâu thuẫn cơ bản: giữa nhân dân Ấn Độ với thực dân Anh.

- Các cuộc đấu tranh tiêu biểu:

+ Khởi nghĩa Xi-pay (1857 - 1859).

+ Phong trào do Đảng Quốc đại lãnh đạo (1905 - 1908).

Hình 3. Bản đồ thể hiện trung tâm của cuộc khởi nghĩa Xi-pay

II. PHONG TRÀO GIẢI PHÓNG DÂN TỘC Ở ĐÔNG NAM Á (NỬA SAU THẾ KỈ XIX - ĐẦU THẾ KỈ XX)

1. Tình hình chung

- Ngoại trừ Xiêm giữ được độc lập, các nước khác lần lượt bị các nước tư bản phương Tây biến thành thuộc địa:

+ Anh hoàn thành xâm lược Miến Điện năm 1885 và Mã Lai vào đầu thế kỉ XX.

+ Tây Ban Nha xâm lược Phi-líp-pin, sau đó là Mỹ đặt ách thống trị lên Phi-líp-pin vào năm 1898.

+ Pháp xâm lược Việt Nam, Cam-pu-chia vào thế kỉ XX, sau đó là Lào.

=> Phong trào đấu tranh chống thực dân phát triển mạnh mẽ.

Hình 4. Thực dân Pháp tiến hành xâm lược Việt Nam

2. Phong trào tiêu biểu ở một số nước

a. In-đô-nê-xi-a:

- Khởi nghĩa vũ trang:

+ Khởi nghĩa A-chê (1873).

+ Khởi nghĩa Tây Xu-ma-tơ-ra (1873 - 1909).

+ Khởi nghĩa Ba Tắc (1878 - 1907).

+ Khởi nghĩa Ca-li-man-tan (1884 - 1886).

+ Khởi nghĩa do Sa-min lãnh đạo (1890).

- Phong trào công nhân và chính trị:

+ Hiệp hội công nhân đường sắt (1905).

+ Hiệp hội công nhân xe lửa (1908).

+ Thành lập Đảng Cộng sản In-đô-nê-xi-a (1920).

b. Phi-líp-pin:

- 1872: Nhân dân Ca-vi-tô nổi dậy chống Tây Ban Nha. => Khởi nghĩa thất bại.

- Cuối TK XIX xuất hiện hai xu hướng trong phong trào giải phóng dân tộc:

+ Xu hướng cải cách: Hô-xê Ri-đan.

+ Xu hướng bạo động: Bô-ni-pha-xi-ô.

- 1896 - 1898: Các mạng bùng nổ lật đổ Tây Ban Nha, thành lập Cộng hòa Phi-líp-pin. => Sau đó bị Mỹ thôn tính.

Hình 5. Binh lính Phi-líp-pin tham gia cách mạng 1896

c. Ba nước Đông Dương:

* Việt Nam:

- Phong trào kháng chiến chống Pháp bắt đầu từ giữa thế kỉ XIX:

+ Phong trào Cần vương (1885 - 1896).

+ Khởi nghĩa nông dân Yên Thế (1884 - 1913).

Hình 6. Khởi nghĩa nông dân Yên Thế

- Đầu TK XX: Xuất hiện khuynh hướng dân chủ tư sản với hai xu hướng (cải cách và bạo động).

* Cam-pu-chia:

- Khởi nghĩa tiêu biểu: A-cha Xoa (1864 - 1865), Pu-côm-bô (1866 - 1867), Xi-vô-tha (1885 - 1895).

* Lào:

- Khởi nghĩa của Pha-ca-đuốc (1901) ở Xa-van-na-khét.

- Khởi nghĩa ở cao nguyên Bô-lô-ven (1901 - 1907).

- Đặc biệt: Nhân dân Việt Nam, Lào, Cam-pu-chia đã phối hợp đấu tranh.

=> Bước đầu hình thành liên minh ba nước Đông Dương chống Pháp.