Lý thuyết Bài 14. Trung Quốc và Nhật Bản từ nửa sau thế kỉ XIX đến đầu thế kỉ XX (P1) SVIP

I. TRUNG QUỐC TỪ NỬA SAU THẾ KỈ XIX ĐẾN ĐẦU THẾ KỈ XX

1. Quá trình xâm lược của các nước đến quốc

a. Thực dân Anh mở đầu xâm lược:

- Giữa thế kỉ XIX, Trung Quốc trở thành mục tiêu xâu xé của các nước đế quốc.

- Năm 1840, lấy cớ chính quyền nhà Thanh tịch thu thuốc phiện của thương nhân Anh. ➝ Thực dân Anh đã phát động Chiến tranh thuốc phiện (1840 - 1842).

Hình 1. Chiến tranh thuốc phiện bùng nổ

=> Trung Quốc phải ký với thực dân Anh Hiệp ước Nam Kinh - một hiệp ước bất bình đẳng.

- Nội dung hiệp ước:

+ Mở 5 cửa biển cho Anh vào buôn bán.

+ Bồi thường chiến phí cho Anh.

+ Nhượng lại vùng Hồng Kông cho Anh.

b. Các nước đế quốc tham gia xâm lược:

- Sau thế kỉ XIX, nhiều nước đế quốc khác cũng lần lượt tham giá vào xâm lược Trung Hoa:

+ Anh chiếm vùng châu thổ sông Dương Tử.

+ Pháp chiếm các vùng Vân Nam, Quảng Tây, Quảng Đông.

+ Đức chiếm bán đảo Sơn Đông.

+ Nga và Nhật Bản chiếm vùng Đông Bắc Trung Quốc.

- Năm 1901, nhà Thanh kí Hiệp ước Tân Sửu với các nước đế quốc.

=> Trung Quốc trở thành nước phong kiến nửa thuộc địa.

Hình 2. Tranh biếm họa các nước đế quốc đang tranh giành “Chiếc bánh Trung Hoa” (1898)

2. Cách mạng Tân Hợi (1911)

a. Nguyên nhân trực tiếp:

- Tháng 5 - 1911, nhà Thanh ra Sắc lệnh "Quốc hữu hóa đường sắt" (trao quyền khai thác đường sắt cho nước ngoài).

=> Nhân dân căm phẫn trước hành động bán rẻ quyền lợi dân tộc, châm ngòi cho Cách mạng Tân Hợi bùng nổ.

b. Diễn biến chính:

- Ngày 10 - 10 - 1911, cách mạng nổ ra ở Vũ Xương, nhanh chóng lan rộng với mục tiêu lật đổ chính quyền Mãn Thanh.

Hình 3. Quang cảnh đường phố sau cuộc cách mạng

- Cuối năm 1911, Trung Hoa Dân quốc ra đời, Tôn Trung Sơn được bầu làm Tổng thống lâm thời.

Hình 4. Chân dung Tôn Trung Sơn

- Đầu năm 1912, vua Thanh thoái vị. Tôn Trung Sơn nhường chức Tổng thống cho Viên Thế Khải, một viên tướng nhà Thanh.

Hình 5. Viên Thế Khải nhậm chức Đại Tổng thống Chính phủ lâm thời Trung Hoa Dân Quốc tại Bắc Kinh

c. Kết quả và ý nghĩa:

- Tích cực:

+ Lật đổ chế độ phong kiến hơn 2000 năm ở Trung Quốc.

+ Mở đường cho sự phát triển của chủ nghĩa tư bản.

+ Khởi xướng tư tưởng dân chủ tư sản với ba nguyên tắc của Tôn Trung Sơn: Dân tộc độc lập - Dân quyền tự do - Dân sinh hạnh phúc.

+ Tác động mạnh đến các nước châu Á, trong đó có Việt Nam.

Hình 6. Phan Bội Châu đã thành lập tổ chức Việt Nam Quang phục hội (chịu ảnh hưởng của Các mạng Tân Hợi với tư tưởng dân chủ)

- Hạn chế:

+ Không giải quyết được vấn đề ruộng đất cho nông dân.

+ Không đánh đuổi được đế quốc xâm lược.

+ Giai cấp tư sản non yếu, không thể giữ vững thành quả cách mạng.