Lý thuyết Bài 8. Một số cuộc khởi nghĩa và chiến tranh giải phóng trong lịch sử Việt Nam (Từ thế kỉ III trước công nguyên đến cuối thế kỉ XIX) (P2) SVIP

3. Phong trào Tây Sơn

a. Bối cảnh lịch sử

- Từ giữa thế kỷ XVIII, tình hình Đàng Trong rơi vào khủng hoảng sâu sắc:

* Chính trị:

+ Chúa Nguyễn Phúc Thuần lên ngôi khi còn nhỏ tuổi, mọi quyền lực rơi vào tay quyền thần Trương Phúc Loan - một kẻ tham nhũng, lộng quyền.

+ Bộ máy quan lại rối ren, nạn mua quan bán chức lan rộng.

* Kinh tế - xã hội:

+ Nhân dân chịu gánh nặng thuế khóa, binh dịch.

+ Các tầng lớp đều bất bình, từng nổ ra nhiều cuộc nổi dậy như của Lý Văn Quang (Biên Hòa), Lía (Bình Định) nhưng đều thất bại.

=> Trong bối cảnh đó, phong trào Tây Sơn bùng nổ do ba anh em Nguyễn Nhạc - Nguyễn Huệ - Nguyễn Lữ lãnh đạo, nhằm lật đổ chính quyền chúa Nguyễn, chống ngoại xâm, thống nhất đất nước (1771).

Hình 1.Tượng thờ ba anh em Nguyễn Nhạc - Nguyễn Huệ - Nguyễn Lữ

b. Diễn biến chính

- 1771: Khởi nghĩa bùng nổ tại Tây Sơn Thượng đạo (An Khê, Gia Lai).

- 1773: Chiếm phủ thành Quy Nhơn.

- 1774: Mở rộng kiểm soát từ Quảng Nam đến Bình Thuận.

- 1777: Lật đổ chính quyền chúa Nguyễn.

- 1778: Nguyễn Nhạc xưng đế, đóng đô tại Đồ Bàn (Bình Định).

- 1785: Nguyễn Huệ đánh tan 5 vạn quân Xiêm ở trận Rạch Gầm - Xoài Mút (Tiền Giang).

Hình 2. Thuyền Đại Hiệu, một loại thuyền chiến cỡ lớn có trang bị hỏa lực mạnh mà thủy quân Tây Sơn đã sử dụng trong trận đánh Rạch Gầm - Xoài Mút

- 1786: Giải phóng Phú Xuân, thống nhất Đàng Trong. Đánh bại chính quyền họ Trịnh ở Đàng Ngoài.

- 1788: Nguyễn Huệ lên ngôi hoàng đế, niên hiệu là Quang Trung, tiến quân ra Bắc.

- 1789: Chiến thắng vang dội tại Ngọc Hồi - Đống Đa, đánh bại 29 vạn quân Thanh, giữ vững độc lập dân tộc.

Hình 3. Vua Quang trung cưỡi voi tiến vào đồn Ngọc Hồi (Tranh minh họa)

c. Ý nghĩa lịch sử

- Phong trào Tây Sơn phát triển từ một cuộc khởi nghĩa địa phương thành phong trào dân tộc lớn mạnh.

- Lật đổ hai tập đoàn phong kiến Trịnh – Nguyễn, chấm dứt tình trạng chia cắt đất nước.

- Đánh bại ngoại xâm (quân Xiêm, quân Thanh), bảo vệ độc lập dân tộc và chủ quyền lãnh thổ.

4. Một số bài học lịch sử

a. Bài học về xây dựng lực lượng quần chúng nhân dân

- Tập hợp lực lượng ban đầu là yếu tố then chốt:

+ Hội thề Lũng Nhai tập hợp các anh hùng - đặt cơ sở cho khởi nghĩa Lam Sơn.

+ Khi tiến ra Bắc, Quang Trung tuyển quân, duyệt binh, truyền hịch khích lệ tinh thần, nhờ đó nghĩa quân phát triển nhanh chóng.

b. Bài học về vai trò của khối đại đoàn kết dân tộc

- Đoàn kết là sức mạnh làm nên thắng lợi:

+ Lam Sơn: “Lấy nhân nghĩa thắng hung tàn”, không chỉ thu phục dân mà còn phân hóa kẻ thù.

+ Lực lượng Lam Sơn gồm nhiều thành phần: quý tộc, trí thức, thương nhân, nông dân, dân tộc thiểu số,…

c. Bài học về nghệ thuật quân sự

- Linh hoạt, sáng tạo, phong phú và độc đáo, phù hợp hoàn cảnh:

+ Lấy ít địch nhiều, lấy yếu thắng mạnh.

+ Kết hợp giữa quân sự - chính trị - ngoại giao.

+ Biết chọn thời cơ, địa hình, chiến thuật phù hợp (Ngọc Hồi - Đống Đa, Chi Lăng - Xương Giang,...).

d. Bài học đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc hiện nay

- Những bài học lịch sử vẫn còn nguyên giá trị, nhất là về:

+ Sức mạnh đoàn kết toàn dân.

+ Vai trò của quần chúng nhân dân trong chiến đấu và bảo vệ đất nước.

+ Nghệ thuật quân sự truyền thống của cha ông.

- Trong bối cảnh hiện nay, Việt Nam cần:

+ Kết hợp sức mạnh dân tộc với tinh thần thời đại.

+ Vận dụng linh hoạt bài học lịch sử để xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh.