Kiến thức ngữ văn SVIP

Kiến thức ngữ văn

1. Truyện thơ Nôm

1.1. Khái niệm:

− Truyện thơ Nôm là thể loại văn học kết hợp giữa tự sự và trữ tình, viết bằng chữ Nôm và thường sử dụng thể thơ lục bát. Thể loại này phát triển mạnh vào thế kỷ XVIII – nửa đầu thế kỷ XIX, để lại nhiều tác phẩm tiêu biểu. Một số tác phẩm nổi bật gồm: Truyện Hoa tiên (Nguyễn Huy Tự), Sơ kính tân trang (Phạm Thái), Truyện Kiều (Nguyễn Du), Bích Câu kỳ ngộ (Vũ Quốc Trân), Tống Trân – Cúc Hoa (khuyết danh), Truyện Lục Vân Tiên (Nguyễn Đình Chiểu),...

− Chức năng: Truyện thơ Nôm phản ánh sâu sắc hiện thực xã hội, kể về những biến cố trong cuộc đời nhân vật, đồng thời thể hiện cuộc đấu tranh để bảo vệ nhân phẩm và tình yêu. Các câu chuyện này đều mang cảm hứng nhân đạo và giá trị hiện thực sâu sắc.

1.2. Cốt truyện:

− Cấu trúc: Cốt truyện của truyện thơ Nôm thường được chia làm ba chặng chính:

− Vai trò: Cốt truyện đóng vai trò quan trọng trong việc tạo dựng tác phẩm.

1.3. Nhân vật:

− Phân loại: Trong truyện thơ Nôm, nhân vật thường được chia thành hai tuyến đối lập:

− Cách xây dựng: Các nhân vật chính diện và phản diện thường được xây dựng đối lập qua các cặp nhân vật hoặc nhóm nhân vật, chẳng hạn:

+ Từ Hải – Hồ Tôn Hiến (Truyện Kiều)

+ Lục Vân Tiên – Trịnh Hâm (Truyện Lục Vân Tiên)

+ Thúy Kiều, Kim Trọng – Tú Bà, Mã Giám Sinh (Truyện Kiều)

+ Ông Tiều, ông Ngư – Thái sư, thầy bói (Truyện Lục Vân Tiên)

− Vai trò: Nhân vật chính của truyện đóng vai trò kết nối các nhân vật ở hai tuyến chính diện và phản diện thông qua các sự kiện diễn ra trong cuộc đời mình.

2. Lời đối thoại và lời độc thoại

2.1. Khái niệm:

2.2. Ví dụ minh họa:

− Trong Truyện Kiều, Nguyễn Du sử dụng lời đối thoại để khắc họa tính cách và nội tâm của các nhân vật. Chẳng hạn, thông qua lời nói của Mã Giám Sinh: "Hỏi tên rằng: Mã Giám Sinh / Hỏi quê rằng: Huyện Lâm Thanh cũng gần.".

− Lời độc thoại nội tâm trong Truyện Kiều cũng được sử dụng để thể hiện tâm trạng day dứt, buồn tủi của Thúy Kiều khi bị giam ở lầu Ngưng Bích: "Bên trời góc bể bơ vơ, / Tấm son gột rửa bao giờ cho phai. / Xót người tựa cửa hôm mai, / Quạt nồng ấp lạnh, những ai đó giờ?".

3. Một số căn cứ để xác định chủ đề

− Nội dung tác phẩm: Chủ yếu dựa vào các thành tố cơ bản tạo nên nội dung của tác phẩm như cốt truyện, chi tiết, nhân vật, sự kiện, xung đột, mạch cảm xúc chủ đạo,... để xác định chủ đề. Cốt truyện có thể đơn tuyến, đa tuyến, với số lượng và tính chất nhân vật khác nhau, giúp người đọc phân biệt chủ đề chính và chủ đề phụ.

− Đề tài: Đề tài của tác phẩm cũng là một căn cứ quan trọng. Bằng cách xác định tác phẩm viết về cái gì, người đọc có thể xác định được vấn đề hoặc chủ đề của tác phẩm.

− Nhan đề: Nhan đề của tác phẩm cũng có thể là căn cứ xác định chủ đề.

− Ví dụ:

4. Điển cố, điển tích