Hệ nội tiết ở người SVIP

1. CÁC TUYẾN NỘI TIẾT

Sản phẩm của các tuyến nội tiết (hormone) được vận chuyển theo đường máu đến cơ quan đích để tham gia điều hòa các quá trình sinh lí của cơ thể.

- Hormone:

+ Có hoạt tính sinh học cao: Chỉ một lượng nhỏ cũng gây ra tác động rõ rệt.

+ Có tính đặc hiệu: Mỗi hormone chỉ tác động đến một/một số cơ quan nhất định (cơ quan đích).

Hormone estrogen (ở nữ) và testosterone (ở nam)

Các tuyến nội tiết ở người: Tuyến yên, tuyến tùng, tuyến giáp, tuyến cận giáp, tuyến ức, tuyến trên thận, tuyến tụy, tuyến sinh dục.

Một số tuyến nội tiết ở người

- Tuyến yên: 

+ Tiết ra các hormone điều hòa hoạt động của nhiều tuyến nội tiết khác trên cơ thể (tuyến giáp, tuyến sinh dục,...).

+ Tiết ra các hormone ảnh hưởng đến một số bộ phận trên cơ thể (cơ, xương, da,...).

Các hormone do tuyến yên tiết ra

- Tuyến tùng:

+ Điều hòa nhịp sinh học của cơ thể (hormone melatonine).

- Tuyến giáp:

+ Điều hòa quá trình trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng trong tế bào (hormone thyroxine).

+ Điều hòa calcium trong máu (hormone calcitonin).

- Tuyến cận giáp:

+ Điều hòa calcium trong máu (hormone PTH).

- Tuyến ức:

+ Hỗ trợ hoạt động của hệ miễn dịch (hormone thymosin kích thích quá trình sản xuất và phát triển của tế bào lympho T).

- Tuyến trên thận:

+ Hỗ trợ hoạt động của hệ thần kinh và thận (hormone adrenalin, noradrenalin).

+ Điều hòa quá trình trao đổi chất và chuyển hóa năng lượng (hormone cortisol).

+ Điều hòa sinh dục nam (hormone androgen).

- Tuyến tụy:

+ Điều hòa lượng đường trong máu (hormone insulin và glucagon).

- Tuyến sinh dục:

+ Điều hòa quá trình sinh sản và gây ra những biến đổi trên cơ thể ở tuổi dậy thì (hormone testosterone ở nam và estrogen ở nữ).

2. MỘT SỐ BỆNH LIÊN QUAN ĐẾN HỆ NỘI TIẾT VÀ CÁCH PHÒNG CHỐNG

➤ Bệnh tiểu đường

Bệnh tiểu đường (đái tháo đường) xảy ra khi quá trình chuyển hóa carbohydrate bị rối loạn → làm tăng lượng đường trong máu và nước tiểu.

- Phân loại:

+ Tiểu đường loại I (tiểu đường phụ thuộc insulin) xảy ra khi tuyến tụy không tiết đủ lượng insulin hoặc insulin không phát huy tác dụng → giảm khả năng chuyển hóa glucose thành glycogen → lượng glucose trong máu tăng cao → đào thải glucose qua nước tiểu.

+ Tiểu đường loại II (tiểu đường không phụ thuộc insulin) xảy ra khi tế bào gan và cơ không đáp ứng với hormone insulin → giảm khả năng chuyển hóa glucose thành glycogen → lượng glucose trong máu tăng cao → đào thải glucose qua nước tiểu.

Máy đo đường huyết

- Hậu quả:

+ Sụt cân.

+ Mù lòa.

+ Tổn thương dây thần kinh.

- Biện pháp phòng tránh:

➤ Bệnh bướu cổ do thiếu iodine

Bướu cổ là tình trạng tuyến giáp to lên bất thường.

- Nguyên nhân: Thiếu iodine trong khẩu phần ăn → tuyến giáp không tiết đủ hormone thyroxine → tuyến yên tiết hormone TSH để tăng cường hoạt động của tuyến giáp → gây phình to.

Người bình thường (bên trái) và người mắc bệnh bướu cổ (bên phải)

- Hậu quả:

+ Trẻ em: Chậm lớn, trí tuệ kém phát triển.

+ Người lớn: Suy giảm trí nhớ.

- Biện pháp phòng tránh: Bổ sung iodine cho cơ thể.

Một số loại thực phẩm giàu iodine

➤ Bệnh lùn và bệnh khổng lồ

Bệnh khổng lồ và bệnh lùn xảy ra khi quá trình sản sinh hormone GH ở tuyến yên bị rối loạn.

- Khi lượng hormone GH được tạo ra quá nhiều → tế bào sụn và xương phân chia mạnh mẽ → gây bệnh khổng lồ (cao hơn 2 m).

- Khi lượng hormone GH được tạo ra quá ít → làm chậm sự phát triển của xương → gây bệnh lùn (thấp dưới 1,2 m).

- Biện pháp phòng tránh: