Lý thuyết Bài 19: Trật tự thế giới mới từ năm 1991 đến nay. Liên bang Nga và nước Mỹ từ năm 1991 đến nay (P1) SVIP

1. Xu hướng vận động và sự hình thành trật tự thế giới từ năm 1991 đến nay

- Năm 1991, Liên Xô sụp đồ đã đánh dấu kết thúc sự tồn tại của Trật tự hai cực l-an-ta (1945-1991). Tình hình thế giới có những chuyển biến căn bản.

- Xu thế phát triển của thế giới sau Chiến tranh lạnh:

+ Xu hướng đối đầu trong Chiến tranh lạnh dần được thay thế bằng xu thế đối thoại, hòa hoãn,...

+ Hầu hết các quốc gia đều điều chỉnh chiến lược phát triển, lấy kinh tế làm trọng tâm, tích cực tham gia liên kết kinh tế trong các tổ chức khu vực và quốc tế.

+ Hoà bình là xu thế chủ đạo, tuy nhiên, nội chiến, xung đột dân tộc, sắc tộc, tôn giáo vẫn diễn ra ở một số khu vực.

=> Một trật tự thế giới mới đang dần hình thành theo xu đa cực, nhiều trung tâm với sự cạnh tranh của các cường quốc như Mỹ, Liên minh châu (EU), Nhật Bản, Trung Quốc và Liên bang Nga.

- Sau khi Liên Xô tan rã, Trật tự hai cực sụp đổ, Mỹ tham vọng thiết lập trật tự đơn cực do Mỹ chi phối. Tuy nhiên, từ đầu thế kỉ XXI, nhiều quốc gia, khu vực vươn lên cạnh tranh với Mỹ:

+ EU ngày càng lớn mạnh với quá trình liên kết sâu rộng.

+ Nhật Bản đang tìm cách đạt dược vị thế chính trị tương xứng.

+ Liên bang Nga-quốc gia kế thừa chủ yếu tiềm lực, địa vị quốc tế của Liên Xô đang phục hồi và trỗi dậy.

+ Đặc biệt, Trung Quốc-nền kinh tế lớn thứ hai thế giới (sau Mỹ) từ năm 2010, đã và đang là đối thủ cạnh tranh quyết liệt vị thế siêu cường với Mỹ.

Hình 1. Tranh biếm họa tình hình đối đầu giữa Nga và Mỹ

2. Liên bang Nga từ năm 1991 đến nay

a. Chính trị

- Đối nội:

+ Trong những năm 90 của thế kỉ XX, tình hình Liên bang Nga bất ổn do mâu thuẫn giữa các đảng phái về việc xác lập một thể chế chính trị mới.

+ Tháng 12-1993, Hiến pháp mới được ban hành, xác lập thể chế Cộng hòa Tổng thống của Liên bang Nga.

+ Tuy nhiên do có những mâu thuẫn về các vấn đề liên quan đến chính sách đối nội, đối ngoại nên tình hình chính trị nước Nga vẫn còn nhiều bất ổn.

+ Sang đầu thế kỉ XXI, tình hình chính trị Liên bang Nga dần ổn định, địa vị quốc tế được nâng cao.

- Đối ngoại:

+ Trong những năm 90 của thế kỉ XX, Liên bang Nga vừa theo đuổi chính sách đối ngoại thân phương Tây với hi vọng nhận được sự ủng hộ của các nước này về chính trị và kinh tế, vừa khôi phục và phát triển mối quan hệ với các nước châu Á.

+ Sang đầu thế kỉ XXI, Nước Nga chú trọng thực hiện chính sách cân bằng Âu-Á, đẩy mạnh quan hệ hợp tác với Cộng đồng các quốc gia độc lập (SNG), Trung Quốc, Ấn Độ, Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN),...

b. Kinh tế

- Liên bang Nga thực hiện cải cách, chuyển đổi nền kinh tế kế hoạch hóa tập trung quan liêu bao cấp sang nền kinh tế thị trường qua hai giai đoạn:

+ 1991 - 1999: GDP tăng trưởng âm, lạm phát cao, thâm hụt ngân sách.

+ 2000 - 2021: GDP tăng trưởng khá cao, kiềm chế được lạm phát, thặng dư ngân sách. Nga là một trong 10 nền kinh tế lớn nhất thế giới.

+ Năm 2012, Liên Bang Nga gia nhập WTO. Công nghiệp quốc phòng, công nghiệp năng lượng, khai khoáng, hàng không - vũ trụ,... vẫn là những ngành mũi nhọn kinh tế của Liên Bang Nga.