Bài 1. Vai trò của các chất dinh dưỡng trong thực phẩm (Phần 2) SVIP

III. VAI TRÒ CỦA CHẤT DINH DƯỠNG KHÔNG SINH NĂNG LƯỢNG

1. Một số khoáng chất thiết yếu

- Các khoáng chất rất cần thiết để cơ thể lớn lên khỏe mạnh và hoạt động bình thường mỗi ngày.

- Phân loại:

+ Khoáng chất đa lượng: Cơ thể cần trên 250 mg/ngày. Ví dụ:

• Canxi: Cho xương và răng chắc khỏe.
• Natri, Kali: Giúp giữ lượng nước trong cơ thể ở mức cân bằng.

+ Khoáng chất vi lượng: Cơ thể cần dưới 20 mg/ngày. Ví dụ:

• Sắt: Giúp máu mang oxy đi khắp cơ thể.
• Kẽm: Quan trọng cho hệ miễn dịch, giúp cơ thể chống lại bệnh tật.

* Vai trò cụ thể của một số khoáng chất:

- Calcium (Canxi):

+ Xây dựng xương và răng chắc khỏe.

+ Giúp trẻ lớn và phát triển.

+ Tham gia nhiều hoạt động quan trọng khác (máu đông, dẫn truyền thần kinh, hấp thu vitamin B₁₂,...).

+ Thiếu canxi:

• Trẻ còi xương, chậm lớn,...
• Người lớn loãng xương.

- Natri:

+ Quan trọng cho dịch ngoài tế bào.

+ Duy trì áp suất thẩm thấu.

+ Kích thích dẫn truyền thần kinh.

+ Tăng cường chức năng não bộ.

+ Giúp cân bằng pH và bảo vệ cơ thể khỏi mất dịch.

+ Thừa natri:

• Tăng áp suất thẩm thấu.
• Tăng huyết áp và các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.

- Sắt:

+ Kết hợp với protein tạo hemoglobin (huyết sắc tố) trong hồng cầu để vận chuyển oxy.

+ Tham gia thành phần của một số enzyme.

+ Thiếu sắt: Gây bệnh thiếu máu.

- Kẽm:

+ Quan trọng cho tăng trưởng, miễn dịch, sinh sản.

+ Giúp chuyển hóa năng lượng và hình thành các cơ quan.

+ Giúp ăn ngon miệng và phát triển tốt.

+ Thiếu kẽm: Trẻ chậm lớn, giảm sức đề kháng, dễ mắc bệnh nhiễm trùng.

- Iodine (I ốt):

+ Giúp tuyến giáp hoạt động bình thường.

+ Phòng bệnh bướu cổ và thiểu năng trí tuệ.

+ Thiếu i ốt:

• Ảnh hưởng đến tăng trưởng và phát triển (đặc biệt ở não bộ).
• Phụ nữ mang thai thiếu i ốt ảnh hưởng đến thai nhi.

2. Một số vitamin thiết yếu

- Vitamin:

+ Có trong cơ thể với lượng rất nhỏ.

+ Đóng vai trò cực kì quan trọng trong việc duy trì sự sống và các hoạt động của cơ thể.

+ Cơ thể con người cần trên 20 loại vitamin thiết yếu.

- Phân loại theo khả năng hòa tan:

+ Vitamin tan trong chất béo: Vitamin A, D, E và K.

+ Vitamin tan trong nước: Vitamin C, B₁, B₂, B₆, B₁₂, PP,...

* Vai trò cụ thể của một số vitamin:

- Vitamin A:

+ Cần cho tăng trưởng, phát triển cơ thể và xương.

+ Giúp da và niêm mạc (tiêu hóa, hô hấp, mắt,...) khỏe mạnh, không bị nhiễm trùng.

+ Thiếu vitamin A:

• Gây bệnh khô mắt, có thể gây mù.
• Làm trẻ chậm lớn, giảm miễn dịch, ảnh hưởng trí tuệ trẻ.

- Vitamin nhóm B (B₁, B₆, B₁₂,...):

+ Giúp cơ thể tạo năng lượng từ thức ăn.

+ Bảo vệ da, các dây thần kinh, đường tiêu hóa.

+ Thiếu Vitamin B₁:

• Rối loạn chuyển hóa carbohydrate và amino acid.
• Ảnh hưởng thần kinh, tim mạch (bệnh beriberi),...

+ Thiếu Vitamin B₆:

• Gây thiếu máu, trầm cảm, rối loạn ý thức.

+ Thiếu Vitamin B₁₂:

• Gây thiếu máu ác tính, thoái hóa thần kinh tủy sống.
• Giảm trí nhớ, tê bì chân tay.
• Các bệnh tim mạch, tiêu hóa kém,...

- Vitamin C:

+ Bảo vệ cấu trúc của xương, răng, da, mạch máu.

+ Giúp mau lành vết thương.

+ Giúp hấp thu sắt, canxi và folic acid.

+ Thiếu vitamin C:

• Gây mệt mỏi, chậm lành vết thương.
• Chảy máu chân răng, chảy máu lợi.

- Vitamin D:

+ Giúp cơ thể hấp thụ tốt canxi và phosphorus.

=> Hình thành và duy trì hệ xương, răng vững chắc.

+ Thiếu vitamin D:

• Làm giảm quá trình khoáng hóa ở xương.
• Còi xương ở trẻ, loãng xương ở người lớn.